Stromboli, ban đêm ngó thấy,
Núi lửa nầy, hàng cháy đêm ngày.
Ấy đèn Trời thắp ở đây,
Đặng mà soi sáng biển nầy ban đêm.
Ngày mười bốn, lại xem chỗ khác,
Cù lao Corse, thấy giạc cũng xa.
Chỗ này thuộc nước Phan-sa,
Sáu mươi hai tổng, ơn ba trăm làng.
Tám muôn thước, bề ngang dài thược,
(Câu 410) Còn bề dài, ước được vẹo ngoài.
Tàu đi thẳng thét một ngày,
Đến rằm mới thấy một dây núi dài.
Lìa Gia Định, tháng hai mồng chín,
Rằm tháng ba, thấy vịnh Toulon.
Đi ba mươi sáu ngày tròn,
Ở chơi một bữa rồi còn phải đi.
Nhắm địa thế, đó thì hiểm trở,
Nội hướng nam, đây sở địa đầu.
Trên non cao, dưới biển sâu,
(Câu 420) Xem đồn bảo rộng, thấy tàu bè to.
Ngó lần thấy trên bờ phố xá,
Xem kỷ coi sơn hạ lầu đài.
Đàng đi thẳng, phố cất dài,
Đàng thì lót đá, phố xây nhiều từng.
Trước thiềng thị, sau rừng cùng núi,
Trên phố phường, dưới suối với sông.
Núi xây quanh, biển chạy vòng,
Cản ngoài thì lũy, ngăn trong có thành.
Thấy nước biển, hoặc xanh hoặc lục,
(Câu 430) Tại khí trời, khi đục khi trong.
Khi có gió, lúc nổi dông,
Lên vòi trắng xát, xuống vồng lặng trang.
Dinh tổng đốc, nhà tràng, tòa án,
Các nhà thờ, nhà quán, nhà thương.
Ụ tàu, kho súng, khám đường,
Thảy coi khéo léo từ trong tới ngoài.
Vườn nhà nước, cỏ cây xinh thật,
Chỗ mả mồ, đá đất xen nhau.
Người nghèo khó, kẻ sang giàu,
(Câu 440) Ban sơ chưa chắc, đáo đầu mới hay.
Đời nhiều kẻ ham vì danh lợi,
Thế ít người tưởng tới ngãi nhân.
Thành nầy trăm vạn ngoài dân,
Buôn dầu, cây, ngói; bán than, đá, đàng.
Tàu mới tới, cờ vàng liền kéo,
Cho kẻ đau, đặng hiểu phải chờ.
Xét rồi, kẻ được vô bờ,
Kẻ còn phải ở tại nhà thương kia.
Lên tới bến, tụ qui thủ ngữ,
(Câu 450) Rương trắp đều phải dỡ cho coi.
Thầy trò khỏi hỏi khỏi đòi,
Nghĩ vì quan sự mới thôi lệ nầy.
Trên bờ có xe tay chuyên chở,
Tại vàm thì thuyền nhỏ rước đưa.
Khi vào nhà quán đã trưa,
Lên phòng sắp đặt rồi vừa buổi ăn.
Đó rồi đến viếng quan chưởng thủy,
Lại với ông tá nhị năm khoanh.
Giấy tờ các việc đã thanh,
(Câu 460) Về đem sĩ tử dạo thành xem chơi.
Học trò biết nghe lời huân hỏi,
Nên thầy hay giảng nói phải chăng.
Gìn ba mối, giữ năm hằng,
Ở ăn phải thế, nói năng biết điều.
Đi chơi đã, tới chiều về quán,
Tính nghỉ ngơi, rồi sáng có đi.
Chừng ăn nghe nói tiếng kỳ,
Phan-sa kêu cirque, ta thì không tên.
Tánh lục tặc, nghĩ liền phát giận,
(Câu 470) Nghe nói kỳ, cũng ráng đi coi.
Coi chơi cho biết với đời,
Đã thèm đâu được với người đương ham.
Đi đến chỗ, thấy làm rạp tạm,
Dăn bố vi, một đám đất tròn.
Vào coi ghế lót từ vòng,
Bắt trên lần xuống tới trong lại chừa.
Cỡi ngựa đứng, mà đua chạy sãi,
Khi nhào vòng, khi lại day lưng.
Kẻ thì cỡi đứng một chưn,
(Câu 480) Thảy đều con gái mặc quần sát da.
Coi tới quận, đàn bà cũng giỏi,
Đứng giăng tay, đỡ nổi ba người.
Con kia cắn ghế có tời,
Đi dây con nọ như chơi cũng tời.
Môt vị súng, bốn người khiên lại,
Con đeo trên cắn tại dây nài.
Bắn ra một tiếng vang tài,
Mà còn cắn đó có tài hay không?
Tới đàn ông, ra chồng nhiều lớp,
(Câu 490) Coi như hình, cái tháp lớn cao.
Nói sao cho đặng tài nhào,
Thế chi cũng giỏi, cách nào cũng hay,
Một người đòn, trên vai cây dựng,
Thằng chót trên, ngó xuống đờn hòa.
Vui hồi giả lúc tuyết sa,
Trợt lên trợt xuống run già run non.
Đua xe ngựa chạy tròn theo đó,
Trưng tích xưa, nên ngó coi kỳ.
Rồi ra không biết tuồng gì,
(Câu 500) Hình thì cao nghệu, hình thì ốm tong.