Đêm năm đóng cửa gài then,
Tới khi gần ngủ, tắt đèn đừng chong;
Hao dầu lẽ ấy đã xong,
Còn e gian tế dòm trong soi ngoài; (125)
Tinh hôm rồi lại tinh mai,
Tính cho nhẩm khoảng lo dài nghĩ xa;
Điều hơn sự thiệt bởi ta,
Đủ mười phần chắc mới ra việc làm;
Ngày ngày lấy gạo nấu cơm,
(Câu 460) Tính người nhiều ít đặt cơm cho vừa;
Làm chua làm mặn làm dưa,
Cải cà tôm cá để chừa giọt mưa;
Bếp lò than củi thừa ưa,
Cũng đừng nhúm trấu mạt cưa châm vào;
Bẹ cau tàu chuối cây rào,
Gốc tre củi bắp cất vào nhà sau;
Đậu mè, gạo nếp, hoa màu,
Cải ngô, cà mướp, bí bầu, môn lang;
Giống gì giống nấy sẵn sàng,
(Câu 470) Hỏi đâu có đó sửa sang từ đầu;
Hạt tiêu gừng tỏi để lâu,
Đêm hôm lỡ chợ khỏi cầu xin ai;
Bột đường mè đậu bắp khoai,
Phơi khô cất kín mưa dai lọt nhầm;
Lá đoan ngũ, muối lâu năm, (126)
Rượu, dầu, ngải, thuốc, sẵn năm ba màu;
Phòng khi đau bụng nhức đầu,
Đưa ra cứu cấp, vậy sau thuốc thầy; (127)
Mả mồ dê đạp trâu giầy,
(Câu 480) Cửa nhà từng chịu lâu ngày võ phong;
Đôi khi rách xể hở lòng,
Tấm tranh trạc đất sửa trong lúc nầy;
Áo chăn đứt sổ từ đây,
Mũi kim đường chỉ vá ngay cho rồi;
Chớ nên kẻo để lôi thôi,
Nhỏ làm nên lớn, công đôi diền dày;
Cưới ma kị lạp bội chay,
Hay là thổ mộc quan rày khách mai;
Việc chi rộng hẹp vắn dài,
(Câu 490) Ít thêm nhiều bớt, một hai tính vừa;
Mãn nghe chợ ế hàng thừa,
Rẻ mua mắc bán lọc lừa thấp cao;
Những là việc ấy biết bao?
So đo hơn thiệt dể nào hư mau? (128)
Nhà nghèo ăn trước trả sau,
Trời cho mình có, lẽ đâu át dùa;
Lúa bông lúc chửa tới mùa,
Dầu cho tiền trước hơn thua rõ ràng; (129)
Cái cân cái thước cái lường,
(Câu 500) Vâng theo phép nước lẽ thường quan dân;
Chớ nên ích kỉ hại nhân,
Vào nhiều ra ít chịu phần tội riêng; (130)
Cho vay đặt lãi có giêng,
Đầy năm đủ tháng người khiêng giả mình;
Ba phân luật lệ rành rành,
Ví bằng vi cấm trời dành họa sau;
Dầu ai vi ước để lâu,
Nhứt bổn nhứt tức có đâu tham nhiều? (131)
Phước trời cho sẵn của tiền,
(Câu 510) Làm sao cho khỏi kẻ yêu người cầu;
Thấy ai mình cốc sắc rau, (132)
Bị mang lá liếm càng đau đớn lòng;
Thiếu chi gạo hột tiền đồng,
Nới tay làm phước, đứa cùng đội ơn;
Phong hoàng thủy hạn từ cơn,
Thanh huỳnh bất tiếp sạch trơn như bào,
Càng ngày giá chợ càng cao,
Gạo châu củi quế lẽ nào bền gan?
Ra tay cứu kẻ cơ hàn,
(Câu 520) Cho không bán rẻ tính toan mọi đường;
Một đôi chết chợ đau đường,
Hoặc khi ôn dịch bốn phương nhộn nhàng;
Cháo cơm hườn tán nước thang,
Chiếu quan vải, giấy sửa sang bỉ bàng;
Chớ nên lòng sắt dạ gan,
Bó chày buộc chặt mà mang tội nhiều; (133)
Nhà buôn của tốt mới tiêu,
Hóa chơn giá thật để chiêu mối hàng;
Chớ nên tay đổi tay sang,
(Câu 530) Người lầm của xấu mình mang họa trời;
Xem hàng thuốc bắc mọi nơi,
Mấy ai giả hiệu giết người hại sâu? (134)
Những hàng tơ gạo đâu đâu,
Bột hồ nước tẩm sống lâu mấy đời? (135)
Đi buôn sao chẳng ăn lời?
Tính cho vừa phải một lời thế thôi;
Dầu may vốn một lời đôi,
Cũng nhờ buổi chợ mà ngồi ăn chong;
Chớ nên gác giá khi không,
(540) Trông người bắt bí nhiều đồng mà chi? (136)
Tiền xanh có lúc dời đi,
Thiếu bù xấu đổi chớ ly một đồng;
Của trời vốn thiệt của chung,
Mình tu mình đặng âm công về mình; (137)
Người đời ai chẳng kính dinh?
Phải mua vừa bán một mình chi ai?
Hai bên đã thuận nhau rồi,
Chớ nên tranh đứng cướp ngồi làm chi; (138)
Cây trời hơi gió cớ gì,
(Câu 550) Người khi cảm nhiễm, đá khi đổ buồn;
Dầu khi đau nặng nằm tròn,
Thuốc thang châm chích cũng nhon bệnh nầy;
Chớ nên bóng bóng thầy thầy,
Quét nhà ra rác thêm bày việc mình; (139)
Làm người giữ đặng chữ lành,
Có thập phương Phật, trời xanh hộ trì;
Ví bằng khẩu độc tâm ki,
Tích ác phùng ác kêu chi Phật trời? (140)
Những là đồng cốt dối đời,
(Câu 560) Theo đàng tả đạo ở nơi miễu chùa;
Chớ nghe kêu dỗ mà hùa,
Rồi ra say thuốc mê bùa khốn thay; (141)
Số ta sẵn cỗ trời bày,
Phú quí bần tiện định ngày sơ sanh;
Bằng ta chứa đức làm lành,
Trời già kia phải thay nhành đổi bông;
Đừng còn tư tưởng nhọc lòng,
Cầu xâm quẻ bói gẫm không thật gì; (142)
Chồng hiền vận kiển một khi,
(Câu 570) Có rồng biến hóa, biết chi việc trời?
Dầu ta phú quí hơn người,
(Câu 572) Cũng nên bò lết hết lời kính cung;
Dẫn giải của Trương Vĩnh Ký
(125): Khi dọn dẹp rồi vô buồng đi ngủ thì tắt đèn đi, đừng có chong làm chi vô ích, mà lại có đèn đứa gian tế nó thấy nó dòm, …
(126): Lá đoan ngũ là lá tục người ta hay hái hồi chính ngọ ngày mồng 5 tháng 5 (kêu là ngọ thì trà) để dành làm thuốc.
(127): Đem ra mà cho uống đỡ cơn gấp rúc cần cấp đã rồi hãy rước thầy chạy thuốc.
(128): Dạy chung việc đờn bà kĩ cang lo việc nhà; đâu co vừa, tính cho chắc, sắm cho đủ mọi đồ cần dùng trong nhà để hễ hô đâu có đó.
(129): Khi có dư giả trong nhà, muốn cho tiền lúa tiền thóc, thì phải so hơn thua xét chắc cùng không chắc rồi hãy cho.
(130): Đừng có ác đức tham quá mà lận mạt lừa thăng tráo đấu, vặn dây bẻ óc mà có tội. Cân thước lường cứ theo lệ nhà nước đã định.
(131): Cho vay thì cứ luật mà cho, là ba phân sấp xuống. Lại nhứt bổn nhứt tức (một vốn bốn lời), nghĩa là hễ ăn lời một bận cho vay đã được bằng cái vốn đi rồi; mà người ta trả vốn chưa được thì đừng có kê lời nhập vào vốn mà ăn lời thêm nữa thì là ác đức; lại luật dạy chẳng nên ăn lời quá vốn nữa, …
(132): Cốc là con cồng – cộc (cộc cộc) chỉ ốm. Sắc rau là sắc ăn rau, xanh như rau chỉ đói khát cực khổ; chữ sách rằng: … dân xô thế sắc … dân không có sắc ăn rau, là không đói thì thái bình.
(133): Dạy phải lấy lòng rộng rãi mà thương kẻ khó mà bố thí cho nó khi nguy biến, lúc thiên tai ra sức làm phước, sắm thuốc men, cơm gạo, chiếu hòm mà thí cho kẻ khốn khổ, chẳng nên bỏn sẻn hà tiện bất nhơn mà mang tội với trời. Phong hoàng thủy hạn, gió bão, nước lụt, nắng hạn. Thanh hoàng bất tiếp (xanh vàng không nổi): lúc tháng 3 ngày 8, lúa mới chưa chín, lúa cũ ăn đã hết.
(134): Buôn bán chớ có tráo chác; phải cứ hóa chơn giả thiệt mà bán, thì được mối hàng. Bằng phỉnh gạt người ta thì mình mang họa trời.
(135): Những kẻ bán đồ hồ, cân gạo ướt cho người ta thì sống được là bao lâu?
(136): Buôn bán chớ có thách cao, khi không chớ có gác giá lên, …
Bất bí = làm nghiệt, làm ngặt.
(137): Tiền quan tiền chục phải làm cho đủ; thiếu thì châm, xấu (mục) thì đổi.
(138): Buôn bán có người ta cùng mình, đừng có bán cướp mua giành làm chi. Kinh dinh (sửa sang).
(139): Khi đau đớn, cảm mạo thì rước thầy chạy thuốc, đừng có bày ra rước bóng chàng phù thủy chữa bệnh; hễ bói ra ma, quét nhà ra rác, có làm gì?
(140): Con người ta ở đời hễ làm lành thì gặp lành, làm dữ thì gặp dữ; mình dù vái trời phật cũng vô ích. Khẩu độc tâm ki (miệng độc lòng xảo). Tích ác phùng ác (chứa dữ gặp dữ).
(141): Những phường đồng cốt, pháp môn, phù thủy đều là phường hoặc thế vu dân (dối đời), chớ có nghe nó mà mở bùa say thuốc nó.
(142): Kè làm sách có ý nói số mạng là tại ở Trời, bôn chôn sao đặng? Đổi dời sao xong? Đừng đi bói khoa, nham độn, xin xăm, xin keo là chi cho mệt.