Giữ mình tuyết trắng giá trong,
(Câu 330) Thiên duyên sẵn có tơ hồng buộc chơn;
Thấy trai thinh sắc chi sờn,
Mất ngơ tai lấp ai lờn đặng ta?
Rồi ra hai họ hiệp hòa,
Ăn trầu uống rượu rõ ra duyên trời;
Dâu người phải giữ cho người,
Tiền dâm hậu thú một đời ô danh;
Hay là mang chữ thất trinh,
Để người dắt tới tụng đình thêm nhơ;
Chẳng qua nết gái lẳng lơ,
(Câu 340) Ba năm khôn đặng, một giờ dại chi? (107)
Nhắm nơi hầu vợ thiếu gì,
Phép nhà công cộng lễ đi riêng mình;
Ai ai chẳng tưởng ân tình,
Kẻ mong kiếm của người giành xin con;
Dạ chồng cũng muốn vuông tròn,
Mình đà có phận sao còn dám chuyên? (109)
Vợ chồng tơ tóc kết duyên,
Dẫu đi đâu vắng, bá niên đạo thường;
Ở nhà thờ phượng gia nương,
(Câu 350) Nuôi con dạy bảo trọn đường hiếu trung;
Dầu ai một mặt hai lòng,
Gươm linh ba thước khôn đong tội nầy;
Lưới vua thoát khỏi là may,
Còn e địa ngục phân thây xể mình; (110)
Đương khi tuổi trẻ đầu xanh,
Bỗng đâu trời cướp duyên lành cách xa;
Thờ chồng ta giữ tiết ta,
Chữ cần chữ kiệm nghiệp nhà như xưa;
Tới năm mươi tuổi đã vừa,
(Câu 360) Bảng vàng bia đá quan đưa tận nhà;
May ra con rạng mẹ cha,
Ơn trên phong tặng ông bà trăm năm;
Ví dầu dứt nối tối nằm,
Đã rằng tái tiện cho nhằm sách xưa;
Ba năm tang chế có thừa,
Làm dâu cửa khác cũng chưa muộn gì?
Bằng không sáu lễ định kì,
Hộp trầu chén rượu mới đi cùng chàng;
Chớ nên lạt dạ thai hoang,
(Câu 370) Lấy của chồng trước đưa sang trai nầy; (111)
Lỡ ra đàng hiểm không may,
Hay là trộm cướp vào ngay nhà mình;
Phải trai cường bạo tử hành,
Liều mình tự tử cho thành tiết đây;
Những trang liệt nữ xưa nay,
Miếu thờ bia dựng ngàn ngày rạng thay; (112)
Nhà chồng tiền đủ gạo đầy,
Phận ta gìn giữ cho đày tớ trông;
Bà con ta có bần cùng,
(Câu 380) Dầu may dầu sắm ơn chồng ơn ta; (113)
Vật chi ngon béo trong nhà,
Để cho con trẻ người già ăn chung;
Chớ nên ăn vụn ăn chùng,
Phả người bắt đặng hổ cùng thất gia; (114)
Của người khác thể của ta,
Thấy người rơi rớt đưa ra cho người;
Can chi lục lạo tận nơi?
Lật rương bẻ khóa cật tơi về mình; (115)
Người đời cần kiệm đinh sinh,
(Câu 390) Có nhiều có ít cũng dành cho con;
Ngồi ăn núi lỡ non mòn,
Huống chi lại phá, của còn đặng đâu?
Nhơn sanh y thực làm đầu,
Quan hôn tang tế lại hầu vãng lai;
Còn e bức trắc một mai,
Thủy hỏa đạo tặc, hoặc tai họa nghèo;
Vận nhà lúc nở lúc eo,
Khó theo phận khó giàu theo sức giàu;
Vậy nên dành trước để sau,
(Câu 400) Phòng khi hưỡn cấp tiện mau tiện chầy;
Đờn bà đến thế là thầy,
Ví bằng hoang nết, lỏng tay khôn cầm; (116)
Bạc cờ là ổ trộm dâm,
Ăn ngồi lộn lạo, thục cầm nhung nhăng;
Lại thêm kẻ buộc người trăn,
Đạp đèn đá ghế nhiều thằng yêu ma;
Gái hiền phải lánh cho xa,
Dầu ai bước tới nát nhà hại thân; (117)
Nữ trang vòng hột áo khăn,
(Câu 410) Rách lành mới cũ xây vần đổi thay;
Vải gai thao đũi bận dày,
Địa sa dành để chờ ngày đi ra;
Có khi khánh hỉ việc nhà,
Mặc cho đẹp mặt có ta có người;
Mặc rồi lại cổi hong phơi,
Tay mình tiếp lấy cất nơi rương hòm; (118)
Bán mua giá chợ phải dòm,
Ít nhiều cao thấp tham lom cho nhằm;
Chẳng kì vốn một lời trăm,
(Câu 420) Xin cho khỏi lỗ ăn nằm mới an; (119)
Lại còn của giả người gian,
Xét xem cho kĩ, hỏi han cho tường;
Nghe qua chắc chắn mọi đường,
Mới hòng cất lấy đặt sang tay mình; (120)
Đồ gương lại với đồ sành,
Là giống hay bể tốt lành dễ xem;
Phận mình là phận con em,
Đang khi cất lấy phải đam lòng gìn; (121)
Những người lợi khẩu khó tin,
(Câu 430) Dỗ mình lấy của miệng xin tay cầm;
Làm người ai chẳng hảo tâm,
Của mình mình giữ chớ lầm đứa tham; (122)
Sanh nhai theo sức mà làm,
Mắt tai chẳng tới, chớ cam của trời;
Ruộng sâu trâu cái xa vời,
Buôn to bán lớn khắp nơi bạc tiền;
Một mình xem cả bốn bên,
Lấy ai trên bộ dưới thuyền cho ta?
Huống chi ra tướng vào tà,
(Câu 440) Phải người xá nhập hết nhà không hay;
Chi bằng giữ phận ta nay,
Vừa buôn vừa bán cuốc cày ăn non;
Mèo nhỏ phải bắt chuột con,
Có đâu tiền nát bạc mòn mà lo? (123)
Hột cơm là ngọc trời cho,
Lợn gà sao đặng ăn no tày người?
Huống chi dơ nhớp đòi nơi,
Mò đưa chơn đạp mắt trời khôn dung;
Mai sau số hết bần cùng,
(Câu 450) Chết sa địa ngục chịu vòng oan khiêng? (124)
Dẫn giải của Trương Vĩnh Ký
(108): Còn con gái thì phải giữ tiết cho trong như giá, cho trắng như tuyết thì có ngày sẽ có chồng tử tế mà kết duyên tơ hồng. Thấy trai thinh sắc lịch sự thì mắt ngơ tai lấp; đến khi có lễ cưới hỏi mới thật là dươn trời định. Chớ như trước trai gái sau lấy nhau thì ô danh; hay là mất hoa con gái, bị thưa thốt đến làng, đòi bắt ra đình ra đó thật là hư danh xấu tiếng biết là bao nhiêu?
(109): Dầu mình là vì chính hay là vì bé, thì chồng cũng cứ ngôi cứ thứ mà ở; chồng cũng muốn cho vuông tròn; mình nên cứ phận mình mà ở thì là hay. Trong lớn bé vợ hầu có kẻ ham của, có người ham con.
(110): Đạo vợ chồng là trăm năm kết tóc đến già, nên khi chồng đi vắng đi khỏi thì cứ ở nhà lo phụng dưỡng gia nương là cha mẹ, với nuôi con dạy dỗ con. Nếu sinh tâm mà lỗi đạo vợ chồng mất trung mất tín với nhau thì tội ấy phép nước phép vua chẳng tha đâu; mà dầu có lọt lưới vua mà khỏi tội đi nữa thì hãy còn trời hành tội ở dưới địa ngục đời đời.
(111): Dầu khi còn nhỏ tuổi rủi chồng chết đi mà góa bụa ở giữ tiết cho tới 50 tuổi thì được sanh biểu rạng danh cha mẹ. Dầu có tính bề đứt nối tối nằm là lấy chồng khác đi nữa thì cũng chờ để tang chồng cho đủ 3 năm, người ta tới làm lễ cưới hỏi phân mình thì mới nên, chẳng nên trai gái chửa hoang ra, mà lấy của chồng trước mà cho trai.
Tái tiệu: tái trảm: lấy chồng lại.
(112): Mà rủi lỡ đàng bị đứa hung tàn hay là quân cường bạo ăn cướp vào mình bắt hãm thì thà liều mình chết mà cự với nó, có chết đi cũng được danh liệt nữ tiết phụ rỡ ràng.
(113): Nhà chồng có đủ ăn đủ mặc, có của, thì ta là vợ phải lo giữ gìn. Dầu bà con ta có nghèo khó thì mình xin chồng mà may mà sắm cho bà con, đừng có giấu đút.
(114): Của ngon thì để dành để dập cho kẻ già là cha mẹ, kẻ trẻ là con cái ăn. Chớ khá ăn chùng ăn vụng, bắt được hư danh xấu hổ.
(115): Của người ta làm rớt, xí được thì đưa lại chớ có tham.
(116): Ở đời sự ăn sự mặc là cần, của có nhiều có ít cũng để cho con. Mà ở đời việc thiên biến đổi dời không có chừng, nên phải phòng phải kiệm mới xong, ăn cần ở kiệm mà còn có khi hụt đói đi nữa là, huống chi là ở không mà ăn của kho cũng hết. (Tọa thực như băng), lâu nó cũng lở núi mòn non đi. Vì vậy đờn bà khôn thì cầm chặt, giữ của mới được.
(117): Đám cờ bạc là chỗ ổ trộm dâm, không thủ tự lớp lang, xô bồ xổn bộn, lại những làng chơi là tay yêu ma không vừa gì; nếu đờn bà mà mê bạc mê cờ thì là bất trị.
(118): Đồ mặc thì có cái dành cái để, khi thường thì mặc đồ thường lành sạch thì đã đủ; quần là áo lượt thì để khi có đi đâu ra với người ta hãy bận, cùng là khi trong nhà có việc khánh hỉ thì lấy ra mặc cho tử tế với người ta; rồi việc cởi ra hong phơi, cất cũng tay mình làm lấy cho kĩ.
(119): Có mua bán thì phải tùy giá chợ, phải lừa chầu, chẳng kì buôn cho lợi được một mà mười làm chi, hãy xin cho khỏi lỗ, lời một chút một đỉnh thì thôi.
(120): Có của giả người gian, cho nên mua thì phải coi cho kĩ cho chắc kẻo lầm, rồi hãy mua.
(121): Những đồ hay bể là gương là sành, thì khi cất đặt, mình phải cho có ý có tứ giữ gìn cho khéo.
(122): Lại cũng có người lợi khẩu hay phỉnh phờ lường gạt, cho nên chớ có vội tin nghe mà trao hàng trao của ra mà mất.
(123): Thiết nầy dạy chớ có ham buôn bán làm ăn côm lôm lấy cho bề bộn quá mà lo không xiết; liệu cho vừa sức mà làm; mèo nhỏ thì bắt chuột nhỏ, đừng ham mà lỗ lả sanh nợ sanh nần khốn nạn.
(124): Cơm gạo là hột ngọc, mà chẳng nên xa xỉ bỏ thảo thợt rớt lên rớt xuống; nửa ăn nửa bỏ, cho heo cho gà hay là giày đạp dưới chơn, mà đến khi lâm nghèo không có mà ăn.