Xa xa vừa mấy dặm đàng;
Gặp Vương Tử Trực vầy đoàn đều đi. (420)
Trải qua thủy tú sơn kỳ;
Phỉ long vá nhảy gặp thì rồng bay.
Người hay lại gặp kiểng hay;
Khác nào tiên tử chơi rày bồng lai.
Cùng nhau tả chút tình hoài;
Năm ba chén rượu một vài câu thơ.
Công danh ai chẳng ước mơ;
Ba tầng cửa võ một giờ nhảy qua.
Cùng nhau bàn bạc gần xa;
Chữ tài chữ mạng xưa hòa ghét nhau. (430)
Trực rằng: Rồng xuống vực sâu
Mặc dầu giỡn sóng, mặc dầu chơi mây.
Tiên rằng: Hồng hộc đều bay;
E khi mỏi cánh lạc bầy về sau.
Mảng (mãng) còn bàn bạc cùng nhau;
Trông chừng kinh địa đã hầu tới nơi.
Chinh chinh vừa xế mặt trời;
Hai người tìm quán nghỉ ngơi đợi kỳ
Phút đâu gặp bạn cố tri;
Ðều bày tên họ một khi cho tường.(440)
Một người ở quận Phan Dương;
Tên Hâm họ Trịnh tầm thường nghề văn.
Một người ở phủ Dương Xuân;
Họ Bùi tên Kiệm tác chừng đôi mươi.
Hai người lại gặp hai người;
Ðều vào một quán vui cười ngả (ngã) nghiêng.
Kiệm rằng: Nghe tiếng anh Tiên;
Nay đà thấy mặt phỉ nguyền ước ao.
Hâm rằng: Chưa biết thấp cao;
Làm thơ mới rõ bực nào tài năng.(450)
Bèn kêu ông quán dạy rằng:
Khá toan sắm sửa đồ ăn cho bề.
Quán rằng: Thịt cá ê hề;
Khô lân, chả phụng bộn bề thiếu đâu?
Kìa là thuốc lá ướp ngâu;
Trà ve tuyết điểm, rượu bầu cúc hương.
Để khi đãi khách giàu sang;
Ðãi người văn vật, đãi trang anh hùng.
Bĩ bàng trà rượu đã xong;
Bốn người ngồi lại một vòng làm thơ.(460)
Kiệm Hâm còn hãy ngẩn (ngẫn) ngơ;
Phút thơ Tiên Trực một giờ vừa xong.
Kiệm Hâm xem thấy lạ lùng;
Gẫm nghi Tiên Trực viết trùng cổ thi.
Chẳng hay ông quán cười chi?
Vỗ tay xuống chiếu một khi cười dài.
Tiên rằng: Ông quán cười ai;
Quán rằng: Cười kẻ bất tài đồ thơ.
Cười người Tôn Tẫn không lừa;
Trước đà thấy máy chẳng ngừa Bàng Quyên.(470)
Trực rằng: Lời nói hữu duyên;
Thế trong kinh sử có tuyền cùng chăng?
Quán rằng: Kinh sử đã từng;
Coi rồi lại khiến lòng hừng xót xa.
Hỏi thì ta phải nói ra;
Vì chưng hay ghét cũng là hay thương.
Tiên rằng: Trong đục chưa tường;
Chẳng hay thương ghét ghét thương lẽ nào?
Quán rằng: Ghét việc tầm phào;
Ghét cay ghét đắng ghét vào tới tâm.(480)
Ghét đời Kiệt Trụ mê dâm;
Ðể dân đến đỗi sa hầm sẩy hang.
Ghét đời U Lệ đa đoan;
Khiến dân luống chịu lầm than muôn phần.
Ghét đời Ngũ Bá phân vân;
Chuộng bề dối trá làm dân nhọc nhằn.
Thương là thương đức thánh nhân;
Khi nơi Tống Vệ lúc Trần lúc Khuông!.(490)
Thương thầy Nhan Tử dở dang;
Ba mươi mốt tuổi tách đàng công danh.
Thương ông Gia Cát tài lành;
Gặp cơn Hán mạt đã đành phui pha.
Thương thầy Ðồng Tử cao xa;
Chí thời có chí ngôi mà không ngôi.
Thương người Nguyên Lượng ngùi ngùi;
Lỡ bề giúp nước lại lui về cày.
Thương ông Hàn Dũ chẳng may;
Sớm dưng lời biểu tối đày đi xa.(500)
Thương thầy Liêm Lạc đã ra;
Bị lời xua đuổi về nhà giáo dân.
Xem qua kinh sử mấy lần;
Nửa phần đã ghét nửa phần lại thương.
Trực rằng: Chùa rách phật vàng;
Ai hay trong quán ẩn tàng kinh luân.
Thương dân sao chẳng lập thân;
Ðương khi nắng hạ toan phần làm mưa.
Quán rằng: Nghiêu Thuấn thuở xưa;
Khó ngăn Sào Phủ không ngừa Hứa Do.(510)
Gi Tề chẳng khứng giúp Châu;
Một mình một núi ai hầu chi ai?
Ông Y ông Phó ôm tài;
Kẻ cày người cuốc đoái hoài chi đâu?
Thái Công xưa một cần câu;
Sớm mai Sông Vị mặc dầu vui chơi.
Nghiêm Lăng đã mấy đua bơi;
Cày mây câu nguyệt tả tơi áo cầu.
Trần Đoàn chẳng chút lo âu;
Gió trăng một túi công hầu chiêm bao.(520)
Người nay có khác xưa nào;
Muốn ra ai cấm muốn vào ai ngăn?
Kiệm rằng: Lão quán nói nhăng;
Dẫu cho trải (trãi) việc cũng thằng bán cơm.
Gối rơm theo phận gối rơm;
Có đâu dưới thấp mà chờm lên cao.
Quán rằng: Sấm chớp mưa dào;
Ếnh nằm đáy giếng thấy bao lăm trời?
Sông trong cá lội thảnh thơi;
Xem hai con mắt đã ngời như châu.(530)
Uổng thay đàn khảy tai trâu;
Nước xao đầu vịt nghĩ lâu nực cười.
Tiên rằng: Ông quán chớ cười;
Ðây đà nhớ đặng bảy người trước lâm.
Cùng nhau kết nghĩa đồng tâm;
Khi cờ khi rượu khi cầm khi thi.
Công danh phú quý màng chi;
Sao bằng thong thả mặc khi vui lòng.
Rừng nhu biển thánh mênh mông;
Dễ ai lặn lội cho cùng vậy vay!(540)
Quán rằng: Ðó biết lòng đây;
Lời kia đã cạn rượu nầy thưởng cho.
Kiệm Hâm là đứa so đo;
Thấy Tiên dường ấy âu lo trong lòng.
Khoa này Tiên ắt đầu công;
Hâm dầu có đậu cũng không xong rồi.
Mảng (mãng) còn nghĩ việc tới lui;
Xảy nghe trống đã giục thôi vào trường.
Kẻ thùng người trắp đầy đường.
Lao xao đoàn bảy chàng ràng lũ ba.(550)
Vân Tiên vừa bước chân ra;
Bỗng đâu xảy gặp tin nhà đem thơ.