Nhà Lyrique thế làm cũng ngộ,
Không thấy đèn mà tỏ sáng hung.
Cấp tiền mười vẹo chi dùng,
Chỗ ngồn ngàn bảy coi không hẹp gì.
Italien ấy thì thật khéo,
Cấp tiêu dùng một vẹo cũng nên.
Còn nơi chẳng có cấp tiền,
Mà hay cách điệu, nên khen hay kỳ.
La Gaité, Folies coi lịch,
(Câu 1710) Chátelet, Comiques nghe vui.
Nhiều nơi tới, ít muốn lui,
Phải chi ai cũng được coi như mình.
Nghe nói chuyện không tin bằng thấy,
Thấy một mình chẳng lấy làm vui.
Chơi rồi cắt cớ nói chơi,
Ý ai cũng vậy, tánh người khác nhau.
Mấy nhà Cirques coi đâu cũng vậy,
Hơn thua nhau chẳng mấy chút đâu.
Nhiều điều khôn tỏ đuôi đầu,
(Câu 1720) Coi làm phép thuật rất mau tay kỳ.
Bullier, tối đi coi múa,
Thấy gái trai trương lứa cặp nhau.
Đờn inh ỏi, trửng lao xao,
Khi ra giỡn mặt, lúc vào vung trôn.
Mabille ấy coi còn hơn nữa,
Gái trai ôm nhảy múa kỳ khôi.
Bộn bàn chỗ, hiềm hiệm nơi,
Phân kỳ mùa hạ, cùng hồi mùa đông.
Coi đua ngựa tại Longchamp ấy,
(Câu 1730) Thứ nhứt ăn được mấy vẹo quan.
Đi chật cứng, tới nhộn nhàn,
Dưới sông thuyền chở, trên đàng xe đưa.
Chỗ Cluny đồ xưa coi ngộ,
Đêm món ra cũng có chín ngàn.
Chỗ Thermes ấy ở bên đàng,
Qua coi binh trượng các quan cựu trào.
Trocadero vào nghe nhạc,
Coi lầu xây bán ngoạt xinh thay!
L’ Industrie đó rộng dài,
(Câu 1740) Chứa hàng các hạt, cùng bày đồ Nam.
Hàng lâm viện chia làm năm sở,
Cứ thường năm lo mở hội thi.
Bày phần thưởng, định phiên kỳ,
Chuộng người tài đứa, khuyên ti thợ thầy.
La Sorbonne lầu xây rộng rãi,
Chọn người thông để dạy bậc cao.
Kén tài chẳng lựa dòng nào,
Mặc ai muốn học thì vào học không.
Chỗ dạy tiếng phương đông hay quá,
(Câu 1750) Biết mấy thầy tài lạ hơn thường.
Có nơi dạy đạo tỏ tường,
Có trường bát vật văn chương luật lề.
Có trường dạy làm nghề thấy thuốc,
Cầm thú coi hài cốt bày ra.
Người đàn ông với đàn bà,
Thây hồi mới tượng tới già chết thôi.
Chỗ trường khác tượng người bằng sáp,
Việc học hành coi sắp đặt hay.
Dạy nghề làm mụ được tài,
(Câu 1760) Dạy người chế thuốc mọi loài phải thông.
Lycées đếm năm trường tại đó,
Dạy học trò gần có năm ngàn.
Đôi mươi trường chánh vẻn vang,
Học trò nuôi dạy một vàn mấy tên.
Trường sơ học dạy khuyên trẻ nhỏ,
Bốn năm trăm là số nội đây.
Có ông thầy, có bà thầy,
Gái trai đi học tới ngoài tám muôn.
Trường Normale tại đường d’ Ulm ấy,
(Câu 1770) Tập nên thầy sai dạy các nơi.
Vào coi dạy học hẳn hòi,
Món chi chuyên trị được rồi mới thôi.
Trường Saint-Cyr dạy người nghề võ,
Dùng việc binh cho có kẻ tài.
Dạy người cơ xảo cho hay,
Trước làm máy móc sau bày biến thêm.
Việc địa lý dạy xem nhiều cách,
Coi bày đồ kim thạch mọi loài.
Beaux-Arts cao lớn rộng dài,
(Câu 1780) Dạy nghề chạm trổ vẽ vời tinh thông.
Trường dạy hát dạy đờn lớn đại.
Học trò trai trò gái sáu trăm.
Bá công bày dạy trẻ làm,
Dạy nghề buôn bán khỏi lầm lỗi sai.
Có trường dạy người coi đàng biển,
Dạy đóng tàu tập luyện thủy quan.
Tập nghề võ, dạy học văn,
Chánh kinh khuyên mến, dị đoan khử trừ.
Coi sao hết trường tư lập đó,
(Câu 1790) Có đâu bằng các chỗ hội đây.
Hội các thợ, hội mấy thầy,
Tranh đua tài khéo, sánh tày lẽ khôn.
Viện sách lớn phân phòng rộng rãi,
Để sách in được mấy triệu pho.
Vẹo ngoài bổn chép đem vô,
Médailles hai vẹo ấy đồ nhiều nơi.
Các chỗ khác vẹo ngoài cuốn sách,
Đồ vẽ vời nhiều cách thế hay.
Chữ đời xưa để đến nay,
(Câu 1800) Vẹn gìn bút tích mấy tay anh hào.