Trước đèn xem truyện Tây Minh;
Gẫm (gẩm) cười hai chữ nhơn tình éo le.
Hỡi (hởi) ai lẳng lặng mà nghe;
Dữ răn việc trước, lành dè thân sau.
Trai thời trung hiếu làm đầu;
Gái thời tiết hạnh là câu trau mình.
Có người ở quận Ðông Thành;
Tu nhơn tích đức sớm sanh con hiền.
Ðặt tên là Lục Vân Tiên;
Tuổi vừa hai tám nghề chuyên học hành. (10)
Theo thầy nấu sử sôi (xôi) kinh;
Tháng ngày bao quản sân Trình lao đao.
Văn đà khởi phụng đằng dao;
Võ thêm ba lược sáu thao ai bì.
Xảy nghe mở hội khoa thi;
Vân Tiên vào tạ tôn sư xin về.
“Bấy lâu cửa (cữa) thánh dựa kề;
Ðã tươi khí tượng lại xuê tinh thần.
Nay đà gặp hội long vân;
Ai ai mà chẳng lập thân buổi nầy? (20)
Chí lăm bắn nhạn ven mây;
Danh tôi đặng rạng tiếng thầy bay xa.
Làm trai trong cõi người ta;
Trước lo báo bổ sau là hiển vang.”
Tôn sư bàn luận tai nàn:
“Gẫm (gẩm) trong số hệ khoa tràng còn xa.
Máy trời chẳng dám nói ra;
Xui thầy thương tớ xót xa trong lòng.
Sau dầu tỏ nỗi đục trong;
Phải toan một phép để phòng hộ thân. (30)
Rày con xuống chốn phong trần;
Thầy cho hai đạo phù thần đem theo.
Chẳng may mà gặp lúc nghèo;
Xuống sông cũng vững, lên đèo cũng an.”
Tôn sư trở lại hậu đàng;
Vân Tiên ngơ ngẩn (ngửng) lòng càng sanh nghi.
“Chẳng hay mình mắc việc chi:
Tôn sư người dạy khoa kì còn xa.
Hay là bối rối việc nhà;
Hay là đức bạc hay là tài sơ? (40)
Bấy lâu lòng những ước mơ;
Hội nầy chẳng gặp còn chờ hội nao?
Nên hư chẳng biết làm sao;
Chi bằng hỏi lại lẽ nào cho minh.
Đặng cho tỏ nỗi sự tình;
Ngõ sau ngàn dặm đăng trình mới an.”
Tôn sư ngồi hãy thở than;
Ngó ra trước án thấy chàng trở vô.
Hỏi rằng: “ Vạn lý trình đồ;
Sao chưa cất gánh còn vô việc gì? (50)
Hay là con hãy hồ nghi;
Thầy bàn một việc khoa kí ban trưa?”
Vân Tiên nghe nói liền thưa:
“Tiểu sanh chưa biết nắng mưa buổi nào.
Song đường tuổi hạc đã cao;
Xin thầy nói lại âm hao cho tường.”
Tôn sư nghe nói thêm thương;
Dắt (dắc) tay ra chốn tiền đường coi trăng.
Nhơn cơ tàng sự dặn rằng:
“Việc người chẳng khác việc trăng trên trời. (60)
Tuy là soi khắp nơi nơi;
Khi mờ khi tỏ khi vơi khi đầy.
Sau con cũng tỏ lẽ nầy;
Lựa là con phải hỏi thầy làm chi?
Số con hai chữ khoa kỳ;
Khôi tinh đã rạng, tử vi thêm hòa.
Hiềm (hềm) vì ngựa chạy còn xa;
Thỏ vừa lố bóng, gà đà gáy tan.
Bao giờ cho tới bắc phang ;
Gặp chuột ra đàng con mới nên danh. (70)
Sau dầu đặng chữ hiển vinh;
Mấy lời thầy nói tiền trình chẳng sai.
Trong cơn bĩ cực thới lai;
Giữ mình cho vẹn. việc ai chớ sờn.
Vân Tiên vội vã (vả) tạ ơn;
Trăm năm dốc giữ keo sơn mọi lời. (76)