Ngày xưa ở miệt Rạch Giá, nhất là Cà Mau, muỗi và bù mắt không nơi nào là không có. Nhưng rạch Bù Mắt ở Cà Mau thì nổi danh có nhiều bù mắt không đâu bằng.
Bù mắt ở đây đã nhiều lại hung dữ, có người ở xa nhất là thành thì, đều thấy khó tin.
Tương truyền rằng: thuở ấy có viên thanh tra tiểu học có việc phải đi ngang qua đây, biết nơi đây có nhiều bù mắt đến nỗi có tên là rạch Bù Mắt, ông không tin mấy, dù vậy ông cũng chuẩn bị trước thiệt kỹ. Ngồi trên chiếc tam bản có mui, trong mui có giềng mùng, cửa mui đóng chặt lúc ban đêm. Ông đến rạch này lúc gần tối, định sáng hôm sau mới ghé nhà người bạn, nên ông nói với người chèo ghe.
– Mình dọn cơm ăn sơ sài, không nên đem làm phiền chủ nhà. Đêm nay mình nghỉ dưới tam bản này cho thảnh thơi. Nhà bạn tôi cật chội, lại nhiều con nít, dưới này gió mát.
Người chèo ghe bèn nấu cơm, hấp lại hai cái hột vịt. Cơm chín dọn xong, hai hột vịt đã lột vỏ, để trong cái tô, nước mắm thì đựng ở dĩa, chưa đổ vào tô.
Bỗng chủ nhà trông thấy, liền chạy xuống.
– Xin mời ông lên nhà.
Khách tỏ ra nhã nhặn.
– Thôi tối rồi, chúng tôi ngủ dưới này cũng được.
Chủ nhà nói.
– Bù mắt nhiều lắm. Một lát nữa thì biết. Hay lên nhà mắc mùng rồi chui vô mùng mà ăn cơm. Coi kìa!
Người khách đập muỗi, đập bù mắt luôn tay, vẫn cười gượng gạo tin rằng mình đủ sức chịu đựng. Theo phép xã giao, đến đất người mà chê nhiều muỗi, nhiều mòng là mất lịch sự.
Chủ nhà khuyên tiếp.
– Coi chừng không chịu nổi đâu! Coi kìa, tôi nói không sai. Ông ngồi đây chịu đựng được nhưng còn thức ăn, như thế đó thì làm sao ăn được?
Người khác quay lại mới thấy: hai cái hột vịt luộc lột vỏ màu trắng phếu lúc nãy, thì giờ đây đen thui như cục than bùn. Bù mắt bu đen kín hai cái hột vịt, vì bù mắt thích bu vào những chỗ ẩm ướt.
Chủ nhà nói.
– Cho xuống nước mà rửa.
Hai cái hột vịt được rửa sạch, hai thầy trò đem vô mùng cùng ăn.
Đây là lần đầu tiên người khách biết thêm phần lớn dân nghèo ở đây đều ốm o và ghẻ lở đầy mình. Vì không có mùng, ban đêm phải nhúng nước cái nóp để bù mắt không chui vào. Mùa nóng nực gần như suốt đêm không ai ngủ được. Bù mắt khi chích người thì ưa gom lại một chỗ, nói theo địa phương là bù mắt “xây đùn” chích gom thành một chỗ khiến sưng thành mụn đen sạm.
