Đúng tám giờ, nghe tiếng chuông reo, hai tên lính tập tra lưỡi lê vào súng sáng lòa; thật là nghi vệ trên Tòa, ngày xử Đại hình rất có vẻ oai nghiêm, những kẻ gian manh xem thấy phải lạnh mình mà kinh hồn hoảng vía.
Cách chừng năm phút, lại nghe tiếng chuông reo. Thầy Đội hô bọt-tê-ấm vang rân, lính bồng súng lên nghe khua lốp rốp. Nội cả Tòa tự quan chí dân, thảy đều đứng dậy. Kế thấy ba ông quan Tòa áo đỏ bước ra ngồi giữa, bốn ông Hội đồng thẩm án ngồi kế hai bên; bên hữu là quan thay mặt cho quan Chưởng lý đề hình, bên tả thì quan Lục sự. Ngay chính giữa có để một cái bàn, ấy là chỗ của một thầy Thông ngôn với một Trưởng tòa ngồi đó.
Phía trước có hai dãy ghế, các quan Thầy kiện phân ra ngồi hai bên. Còn mấy dãy ghế phía sau, bên tả thì phạm nhơn, bên hữu thì người đi coi, ngồi chen lấn nhau chật nứt. Khi ai nấy ngồi xuống lặng trang, xảy nghe thầy Thông cầm sổ hô danh từng người: Chánh Kỳ, Hương quản, tên lính X. và tám tên dân làng, đều có đến hầu đủ mặt. Kêu tên nội vụ xong vụ rồi, Tòa liền dạy kêu chánh phạm là Hoàng Hữu Chí lên mà hỏi rằng:
– Vậy chớ lời của chú khai tại phòng quan Bồi thẩm đó có quả ý như vậy chăng? Chú còn kêu nài gì nữa chăng?
Hoàng Hữu Chí bẩm rằng:
– Nội lời của tôi khai nơi phòng quan Bồi thẩm là đủ việc của tôi, thật tôi chẳng còn kêu nài điều chi nữa hết; tôi chỉ xin quan lớn lấy công bình mà minh đoán cho tôi nhờ đó thôi.
Quan tòa liền dậy kêu thủ cáo là Cẩm Lệ mà hỏi. Cẩm Lệ ra đứng giữa Tòa mà hơi giận còn lùng, liền bước tới quỳ lạy quan Tòa mà bẩm rằng:
– Bẩm lạy quan lớn, (vừa nói vừa chỉ tạc mặc Lê Xuân Kỳ), vụ nầy đầu dây mối nhợ cũng tại thằng khốn nạn Lê Xuân Kỳ nầy, nó đồ mưu thiết kế mà hãm hại người ngay; nó lại xúi giục tôi làm điều tàn nhẫn, táng tận thiên lương, phao vu cho người vô cớ mà thọ khuất. Nay ra đến giữa Tòa rồi, thật cái lương tâm của tôi nó cắn rứt, xốn xang khó chịu, nên tôi phải tỏ thật hết cho quan lớn nghe.
Rồi đó nàng bèn đọc hết, ba bảy hai mươi mốt, đầu đuôi gốc ngọn, nhứt nhứt mỗi khi việc khai rõ hết một hồi, rồi lại lạy quan Tòa mà nói rằng:
– Lời thật tình tôi đã khai hết giữa Tòa, ngửa nhờ lượng quan trên, dầu giết dầu tha, tôi cũng cam bụng chịu.
Cẩm Lệ khai dứt lời thì nội cả Tòa, tự quan chí dân, ai nấy đều sửng sốt. Quan Tòa liền dạy đòi Hoàng Hữu Chí lên mà hỏi lại, Hoàng Hữu Chí bước lên cúi đầu chào bái các quan Tòa rồi bẩm rằng:
– Những lời của cô Cẩm Lệ khai giữa Tòa này giờ đó đều thật quả y như vậy, tôi chẳng có lời nào mà còn kêu nài chi nữa, cúi xin quan lớn minh đoán cho tôi nhờ.
Lúc ấy các quan xem thấy Hoàng Hữu Chí đương ở nơi một cái địa vị rất khốn cùng, áo quần xơ vải mà mặt mày đầy đặn, diện mạo đáng thương; lại thêm lời nói rất chơn thành; thật rõ ràng là người trung hậu, bực hiền lương, bị phao vu nên nỗi. Liền dạy chàng lui xuống ngồi chờ, để hỏi hết chứng cớ xong rồi sẽ xử.
Đòi Lê Xuân Kỳ lên đứng giữa Tòa, tuy là mặc một bộ đồ u hoe hàng tít so thẳng thớm, chơn mang giày ăn phóng láng đen, thì mặc dầu; mà mặt dài cằm nhọn, gia dĩ trống ngực đánh lia, mặt mày tái ngắt (vì bợm ta nghe lời khai của Cẩm Lệ thì biết gian mưu bại lộ, nên sợ thất thanh tài nào mà mặt mày không tái ngắt). Cho nên lúc nầy dầu mà bợm ta có cái lưỡi bén tợ gươm trường, miệng xuôi như suối chảy đi nữa, cũng khó đem ra mà dùng được; nên đứng nói lớ quớ một hồi, chừng rốt cuộc rồi cũng phải tàng đầu lộ vĩ (dấu đầu lòi đuôi).
Quan Tòa dạy bợm ta lui xuống, rồi đòi hết mấy tên chứng là Hương quản, lính X. và tám tên dân làng lên mà hỏi. Ban đầu chúng nó còn chối cãi, mà ba mươi đời cái thứ gian, dẫu có cượng cầu mà chối cãi thế nào, cũng chẳng cượng qua cho khỏi lý. Bởi vậy cho nên, chừng rốt cuộc rồi chúng nó bị quan Tòa chận nghẹt nên phải khai thật rằng:
“Ngày … Tháng … có thầy thông Lê Xuân Kỳ ngồi tại nhà Hương quản mỗ, lại cũng có tên lính X. tại đó, kêu anh em tôi lại mà mướn mỗi người là hai đồng bạc, dặn chúng tôi từ mười hai giờ khuya ngày ấy, phải ở gần lối đó; hễ nghe cô Cẩm Lệ la làng thì áp vào mà bắt thầy Hoàng Hữu Chí. Thầy Kỳ lại còn hứa với chúng tôi rằng ngày nào Tòa xử xong, kêu án thầy giáo Chí rồi thì thẩy sẽ cho thêm anh em tôi mỗi người là năm đồng nữa. Lúc ấy chúng tôi cũng thấy thầy đưa bạc cho Hương quản mỗ và tên lính X. nữa, song cái số bao nhiêu thì chúng tôi không thấy rõ; ấy là lời khai thật ngay, xin quan lớn châm chế cho chúng tôi nhờ.”
Quan Tòa liền dạy chúng nó lui xuống. Kế đó quan Thầy kiện liền ra đứng giữa mà biện giải sơ sịa vài lời, tỏ ý xin quan Tòa tha Hoàng Hữu Chí là người vô tội, và xin buộc Lê Xuân Kỳ, Cẩm Lệ và nội bọn về tội phao vu cho người lương thiện. Đâu đó xong rồi, quan thay mặt cho quan Chưởng lý bèn đứng dậy mà tuyên bố giữa công chúng rằng:
– Vả Tòa là chỗ cầm cân tội phước, ấy là chỗ chí công chí chánh, cầm mực công bình mà thưởng thiện phạt ác. Hoàng Hữu Chí là người lương thiện, bị phao vu mà chức phận phải hư, danh giá phải hỏng. Nay tôi xin tòa hãy lấy điều công lý, mở lượng nhơn hà, tha bổng và phục hồi cựu chức cho chàng mà thương người vô tội. Còn Cẩm Lệ với Lê Xuân Kỳ và nội bọn, thảy đều đồng ác tương tế mà hãm hại người lành, ấy cũng đồng tội liên can, nên tôi cũng xin Tòa bắt hết giam tra rồi luận tội mà phạt chúng nó một cách cho nặng nề, đặng để làm gương cho kẻ khác.
Ngài nói dứt lời rồi, các quan Tòa liền bãi hội, hiệp với các quan Hội đồng thẩm án, lui vào phòng thầm mà nghị án. Ngoài nầy thiên hạ xôn xao, kẻ nói vầy người nói khác, ai ai cũng cho là một việc rất phi thường thật là kim cổ kỳ quan, thuở nay chưa từng thấy.
Lúc nầy hai mẹ con bà phủ mừng rỡ vô cùng, song trong lòng cũng còn hơi phập phồng, chưa biết sao mà dám chắc. Kế thấy quan Thầy kiện của bà bước lại nói cho bà biết rằng chắc là Tòa sẽ tha bổng Hoàng Hữu Chí. Chừng ấy bà mới thật mừng, song cũng còn nhóng trông coi Tòa xử về bọn Cẩm Lệ lẽ nào cho rõ.
Duy có cô Xuân Lan, trong lòng khấp khởi mừng thầm, song còn chưa dám nói cho ai biết được. Một chặp lại nghe chuông đổ, ai nấy đều trở vào đặng nghe lịnh Tòa xử đoán lẽ nào cho biết. Các quan điều ra ngồi y chỗ cũ. Quan Tòa liền đọc án một hồi. Kế thầy Thông ra đứng giữa Tòa mà tuyên bố lên rằng:
– Nay Tòa xét vì Hoàng Hữu Chí là người vô tội mà bị hàm oan, nên dạy tha bổng cho thầy và phục hồi cựu chức. Còn Cẩm Lệ với Lê Xuân Kỳ và nội bọn đều phải giam lại nhà chờ tra hỏi cho phân minh rồi sau sẽ xử.
Liền nội hồi đó, lính Sơn đầm câu hết nội bọn đem giam vào khám. Lúc nầy bà phủ mừng rỡ vô cùng, song bà lấy làm lạ quá, không hiểu tại sao mà Cẩm Lệ lại trở lòng với Lê Xuân Kỳ mà khai thật hết ra như vậy. Cùng đó Thu Cúc mới mỉm cười và thuật hết lại cho bà nghe rằng:
– Con xin lỗi cùng má, nguyên đó là tại hai chị em con rõ biết được Cẩm Lệ và Lê Xuân Kỳ đã tư tình với nhau, Cẩm Lệ lại có cho Lê Xuân Kỳ một chiếc nhẫn, nên em con phải liều danh giá dụng trí gạt Lê Xuân Kỳ mà lấy cho được chiếc nhẫn ấy. Rồi cứ làm màu bỡn trợn trừng liếc với Lê Xuân Kỳ trước mặt Cẩm Lệ mãi cho nó đổ ghen ra; mà hễ nó đổ ghen ra rồi thì thế nào chúng nó cũng phải sanh ác cảm; chừng ấy nó mới oán hận nhau. Rồi mình lại thừa dịp ấy chờ đến bữa nay, lúc Tòa gần xử, lại đem chiếc nhẫn của nó đã cho tình nhân nó, mà tình nhân nó lại đem cho người thương khác; trêu ghẹo ra trước mắt nó cho nó ngó thấy rồi là như tuồng khinh khi kiêu hãnh, thị nó như không vậy; thế thì cái ghen cái tức, cái oán, cái cừu nầy, dầu giết được nó cũng giết mà không gớm tay; huống chi là đến Tòa mà khai thật cho Lê Xuân Kỳ ở tù cho lại gan, cho bõ ghét thì có khó chi mà không dán. Nay chúng đã trúng kế của chị em con rồi, lại cứu được thầy Hoàng Hữu Chí rồi, nên con phải chịu lỗi cùng má về tội chị em con đã dấu nhẹm mà không cho má hay, xin má dung thứ cho chị em con nhờ.
Bà phủ nghe nói ngơ ngẩn hồi lâu, lại thấy Xuân Lan đang đứng xa xa ngó, chúm chím miệng cười. Bà liền giơ tay lên ngoắc lia ngoắc lịa và kêu rằng:
– Xuân Lan! Lại đây con.
Xuân Lan nghe kêu chạy lại cúi đầu, bà liền với xuống kéo đại lên xe vò lia vò lịa, rồi rưng rưng nước mắt mà nói rằng:
– Thật chị em con tệ quá! Có vậy thì cho má hay, để chi cho má không biết mà giận con, mắng nhiếc đuổi xua làm cho thân con tức tưởi, ở đậu ở bạc với người ta hổm tới nay, tội nghiệp thì thôi đa.
Rồi bà lại cười và lau nước mắt mà nói nữa rằng:
– Trời ơi! Mẹ có dè đâu mà chị em con tuổi mới có bây lớn mà khôn ngoan lanh lợi, mưu trí quá Khổng Minh như vầy. Thôi, kêu thầy giáo, dặn thẩy lấy giấy tờ rồi lên xe đây mà về với mẹ con mình luôn thể con.
Lúc bấy giờ, thiên hạ đều đồn chuyền với nhau rằng: “Có hai cô con gái của bà phủ lối 17, 18 tuổi gì đó mà thông minh quá, lại thêm mưu trí cao sâu, biết dụng kế mà cứu người ngay cho khỏi họa.”
Vì vậy ai ai cũng muốn tranh nhau xúm coi cho biết hai chị em cô ấy ra thế nào mà khôn ngoan như vậy.
Ôi thôi! Ban đầu còn ít, sau xít ra đông, đứng vây chung quanh, làm cho xe của bà không cục cựa gì được hết.
Lúc đang lộn xộn, bỗng thấy thằng bồi của ông phán Ngãi sai lên kiếm bà mà báo tin lành cho bà hay rằng ông phán mới được dây thép của Phan, Nguyễn hai ông đánh về cho hay rằng đã xuống chiếc tàu Orénoque mà trở về Sài Gòn, nay đã tới Tourane (Cửa Hàn) rồi, còn hai ngày nữa sẽ tới Sài Gòn, dây thép ấy ở Tourane đánh lại. Vừa được tin nầy, hai chị em Thu Cúc mừng rỡ xiết bao.
Thật là: Mừng nầy còn có mừng nào cho hơn!
Còn đang mừng rỡ, nói nói cười cười, kế thấy Hoàng Hữu Chí đã lãnh giấy rồi trở ra, bước thẳng đến trước xe mà xá bà phủ với hai cô. Rồi dùng lời trung hậu mà tạ ơn bà với chị em cô Thu Cúc.
Rồi đó bà liền mời Hoàng Hữu Chí lên xe ngồi bên cạnh sốp phơ, rồi bà dạy sốp phơ chạy lên đường Thuận Kiều ghé nhà ông phán Ngãi.