Xót phần Thái Bửu gian nan chưa dứt khiến lạc vào đèo,
Động chí thần linh đưa chàng ra khỏi núi.
(Tableaux Quán, 1 mình thằng Quán ngồi)
Quán nói:
Mỹ Yên nơi nương ngụ, lập quán tại tam kỳ, đã mấy phen lỡ hội khoa thi, tôi vốn thiệt chánh danh Năm Kiệu, rượu trà cũng hiểu, hút xách lại rành, nhưng mà, nhờ tổ tông phước hậu còn dành, nên nhà mổ, mới có tiền lập quán, nghĩ lại nghề buôn bán, gẫm nhiều anh thật khó trăm bề, nhậu no say chẳng chịu bãy-dê (Payer), muốn cho sướng không lạt-rắng (l’argent) nếu chẳng nghĩ buôn lời nhiếc mắng, thì sợ e bị chúng tấp-pê (taper), việc bán buôn nghĩ lại mà ghê, điều trái phải suy ra càng sợ, thiệt gẫm lại nghề nào chẳng qua nghề ở đợ, phải ở chơi chẳng phải thì thôi, chớ nếu có quán như tôi, mà cứ bon-bua (bon pour) thì mau hết vốn, thôi, sớm mai giờ nói rộn, mà cơm nước chưa toan, mau lo sắp đặt sẵn sàng, lấy sách đọc bắt hoàn giải muộn
(cầm sách đọc)
nội gia tùng phụ xuất giá tùng phu, phu tử tùng tử, làm người phải xử, cho trọn ba tùng, trước con vợ tùng chung, sau tùng giường tùng chiếu, chẳng chờ ai biểu, phải hiểu ba tùng, tối tùng phải giăng mùng, mai tùng lo quét tước, mấy tùng đều được, thì ắt tùng nên, học đã hết tùng trên, mới sang lên tùng dưới
(kế Thái Bửu bước ra).
Thái Bửu nói:
Dặm mai xa diệu viễn, cụm liễu cách quan sang, xông pha gió bụi chẳng màng, lướt bước chông gai đâu quản, phút thiều quang chói rạng, ác thỏ đã trầm xa, bỗng thấy mái hiên gia, âu là, gượng kêu cửa hỏi qua cho biết, hỡi ai xin làm phước, mở cửa chỉ giùm đàng, vì người ngay lâm phải tai nàn, bởi lỡ bước nên sang lạc nẻo.
Quán nói:
Ai đến đây kêu réo rằng lỡ bước lỡ đàng, thôi thôi, mau đi khỏi cho an, đừng ở đó hại toan quán mổ.
Thái Bửu nói:
Xin mở lòng tế độ vớt giùm kẻ trầm luân, bởi xa xuôi đường sá chưa từng, xin mở lượng cho nương khỏe bước.
Quán nói:
Đói bụng hay là khát nước, thì cứ vô mổ dọn cho ăn, để đứng nói lăng xăng, thêm liếu lăng nhiều chuyện.
(Quán mở cửa ra Bửu vô)
Chào cậu, cậu muốn ăn món chi, mời cậu ngồi.
Thái Bửu nói:
Quán chú bán món chi rẻ xin dọn cho tôi một bữa.
Quán nói:
Như quán tôi đây:
Ca Kim Tiền
Quán tôi đây, mỹ miều thiếu chi
Như quí khách muốn dụng vật gì,
Cơm nếp hấp thịt gà roti bánh mì carie,
Cua xào mì, thịt phay luộc, giò heo hầm,
Rượu absinthe robin martell amer picon,
Bordeaux champagne để dụng
Giá tiền một chai deau piastre cinquante
Bánh bao bánh xếp café
Bông lang để khách dessert
Chuối cau chuối hột ê hề vật dụng
Như bụng muốn ăn món chi nói lại
Quán ra công dọn.
Thái Bửu nói:
Cha chả, trong lưng tôi ít bạc, vật chủ bán nhiều tiền, thôi, ngửa xin chủ cảm phiền, dọn một mâm hai quan rưỡi đặng chăng?
Quán nói:
Sớm mai chưa mở hàng mà chơi hơi gì đâm họng quá
(Đi dọn cơm ra, Nửu ngồi ăn rổi).
Thái Bửu nói:
Ác nhen lặng trời xem đã tối; dặm xa xuôi khó nổi dời chơn, nầy chú quán, xin sửa xong một chốn phòng đơn, minh nhựt sẽ dời chơn lướt dặm.
Quán nói:
Không hề gì, quí khách cứ việc nghỉ ngơi cho khỏe, đặng mai có lên đường, còn tôi mắc ngủ trong nầy đặng giữ rổ hột gà để ba con chó vô tình nó chia trước, ắt là khó chơi lắm chớ phải dễ đâu.
(Quán vô).
Thái Bửu ngồi than:
Cha chả! Nghĩ ngao ngán cho nhơn tình thái thế, thật lắm điều phú trọng bần khinh, nợ ba sanh ta chưa vội dứt tình, duyên kim cải người nỡ đành vong nghĩa, đến nay, thân nổi trôi nơi khách địa, biết nơi nao nương phận chỉ mành, cung kiếm kia chưa trổ tài lành, non sông nọ sao đành vội cạn.
Ca Vọng cổ Hoài Lang
Nguồn đời thêm ngao ngán,
Kể xiết bấy nỗi gian truân,
Ngồi suy chứa chan không ngừng,
Thương cho phận mỏng cánh chuồn,
Làm chi kỉa mai thêm bận,
Nhánh ngô đồng gãy ngang, rẽ bầy phụng loan,
Tài tình ghen ghét bấy,
Cao xanh đành nỡ khuấy mày xanh,
Ân oán chi con tạo,
Nguồn cơn nầy có thấu cùng chăng,
Kìa non mòn bóng trăng hãy còn,
Niềm sanh dưỡng chưa tròn,
Lòng trời bao chẳng thương,
Số hệ nầy có rõ cho phận hiền lương,
Khen cuộc khéo thay xây vần,
Đã cam phần nổi trôi, đó thôi,
Kìa bởi cha già, số cha bạc, chịu làm ma,
Xin hiển hiện cõi ta bà,
Ứng hộ mà cho con dặm xa.
(Trời rạng sáng quán bước ra).
Nói:
Nầy chú quán, ơn người tạm nghỉ, tiền bạc đáp xong xui, có vậy, chia tay dặm liễu ta lui, giã mặt quán trung người ở.
Quán nói:
Thôi thôi:
Ngâm:
Chúc cho khỏe bước lên đường,
Thái Bửu:
Trông chừng theo cụm mây luồng xa xa.
(Bỏ màn, giả đổi tableaux non núi).
Bửu (ra) nói:
Đoái xem bóng thiều quang đã cận, dặm thăm thẳm còn xa, trước sau chẳng có cửa nhà, tứ phía những là non núi, lước xông vào rừng bụi, gượng lần bước đường mai, bởi số xui sau phận lạc loài, vì hệ khiến phải sao chịu vậy.
Ca Giang Nam
Số sao khiến cho thân,
Nguồn cơn sầu vấn vương,
Ra nỗi thân phận bạc,
Ai có rõ cho thân nầy,
Trời xui lận đận như vầy,
Người cam chịu long đong,
Ôi hồn cha có linh.
Nương gió hòng độ con,
Trời ôi biết nơi nao ra đặng,
Bốn phương trời tối đen,
Gượng lần dò leo, nấc đá treo trên đèo,
Nhành chim chiu chít vang vầy,
Gió thoảng ngâm sầu,
Ôi hỡi nầy xuân uyên,
Phận trẻ lạc loài, nơi chín suối có hay,
Phần số sao, trần duyên chịu mãi thôi,
Ai có hay non nước nỗi nầy,
Phen lắm phen gốc biển ven trởi,
Chua xót dạ thôi bạc số đã đành,
Cho mát dạ đất trời,
Cứ đoanh đeo mày xanh
Nói:
Thấy nhen nhen bóng đỏ, nhấp nháng ngọn đèn hồng, ủa lạ, đây là chốn rừng tòng, mà sao lại vẫn có người lai vãng, kìa.
(Huỳnh viên ngoại hiện hồn).
Huỳnh viên ngoại nói:
Cho con đặng hãn, cha tánh Huỳnh viên, trước hủy thân xuống chốn huỳnh tiền, nay hiển thánh đưa con qua núi.
Ngâm Bát Cú
Thấy con kiếp số chịu đoạn trường,
Tất dạ ngậm ngùi động lòng thương,
Đưa trẻ thơ ngây qua khỏi núi,
Mách con đặng hãn dứt tai ương,
Lưu giang trổi bước tìm nghĩa cũ
Dương hoằng mai nữ gởi cang thường,
Thôi thôi con ở lần gót ngọc,
Chơn rạng hồn cha lại miễu hương.
Thái Bửu nói:
Cha ôi! Chậm chậm mà đợi con với, cha ôi!
(Huỳnh viên ngoại biến)
Gặp nhau chưa đặng cạn lời, viên lộ cha đà hồn biến, giọt lệ hồng lưu luyến, hột ngọc thảm nào nguôi.
Ngâm:
Số sao luống chịu ngậm ngùi,
Thương cha tất dạ, sụt sùi đòi cơn.
Ca tiếp Xuân Nữ
Lòng thêm xót bấy cái phần linh đinh,
Rày đây lỡ bề trung hiếu,
Trời bao đành chẳng thương,
Nỡ khuấy khách rối nguồn tơ,
Lòng cha thương trẻ xót phần phiêu lưu,
Ôi thôi gượng bước khỏi đèo,
Trời đã khiến số người phải âu.