Người đời giữ nếp gia phong, (1)
Sang hèn giàu khó, cũng trong khuôn lò; (2)
Sanh con ra phải âu lo,
Dầu trai dầu gái, muốn cho nên người;(3)
Trai kia dạy nhủ không dời,
Gái nầy sao chẳng một lời bảo răn?
Lựa là chữ nghĩa thi văn?
Nghe ca nữ huấn mà ngăn thói phàm;
Sách rằng: phụ mĩ hữu tam, (4)
(Câu 10) Bé làm con gái, lớn làm nàng dâu.
Gái chăm nữ mĩ mới mầu,
Dâu gìn phụ đạo trước sau một niềm;
Tới khi hùng hủy ứng điềm, (5)
Ấy là mẫu đức, có nghiêm có từ;(6)
Ngán thay thói mạt bây chừ!
Nhiều nhà thất giáo con hư lắm nầy!
Tai nghe mắt thấy đã đầy,
Bằng không bút mực kể rày xiết bao?
Nầy là tiếng lớn hơi cao,
(Câu 20) Nầy là mai chưởi lao xao tai người;(7)
Nầy là nói nói cười cười,
Nhắm mắt hả miệng lười ươi không bì;(8)
Nầy là khẩu thiệt thị phị,
Thêm thừa thêu dệt kẻ nghi người hờn;(9)
Nầy là tranh lấy phần hơn,
Gay đi gắt lại nổii cơn lôi đình; (10)
Nầy là dạ muốn đấu tranh,
Xăn quần vén áo gây quanh láng giềng;(11)
Nầy là thề méo rủa nghiêng,
(Câu 30) Trời cao chẳng sợ, thần thiêng cũng liều; (12)
Nầy là hay cợt hay chìu,
Nhằm ai hẹp lượng ra điều nọ tê;(13)
Nầy là quen chứng ngồi lê,
Chạy dông khắp xóm con kê con cà;(14)
Nầy là mắt khỉ dòm nhà,
Kẽ răng chơn tóc chồng ta với người;(15)
Nầy là mở miệng nói chơi,
Chẳng câu độc bạc, cũng lời khúc nôi;(16)
Nầy là kể lể lôi thôi,
(Câu 40) Rủa kêu đá nồi còn ngồi nói dai; (17)
Nầy là ghét sắc ghen tài,
Lòng trong khinh bỉ, miệng ngoài đãi đua;(18)
Nầy là ngủ sớm dậy trưa,
Mặt trời năm trượng, còn chưa mở mày;(19)
Nầy là giữ thể ta đây,
Muối, dầu, gạo, củi mặc tay tớ hèn;(20)
Nầy là lưng thẳng như tên,
Ăn rồi lại ngủ chẳng quen việc nhà;(21)
Nầy là ăn bánh ăn quà,
(Câu 50) Mùi ngon vật lạ rượu trà say sưa;(22)
Nầy là thuốc xỉa dầu dừa;
Gương soi sáp đánh đong đưa nón giày; (23)
Nầy là xem bội xem chay,
Người chèo kẻ kéo gió lay mưa dầm;(24)
Nầy là quen xấu máu dâm,
Thấy trai lấp lẻm, khôn cầm tiết trinh;(25)
Nầy là tranh luống một mình,
No năm đầy tháng những quanh lấy chồng;(26)
Nầy là trau sửa má hồng,
(Câu 60) Chồng đi ra khỏi mống lòng nguyệt hoa;(27)
Nầy là chồng mới đưa ma,
Mồ chưa xanh cỏ bụng đà lớn ra;(28)
Nầy là cượng bạo oai gia,
Tham sanh úy tử nhục ta hổ nhà;(29)
Nầy là đam dạ gian tà,
Trộm chồng may sắm cho bà con ta;(30)
Nầy là đói khát chi mà?
Nem, giò, bánh, mật hở ra ăn chùng;(31)
Nầy là trắng mặt đen lòng,
(Câu 70) Của người thu xếp áo dong tay lòn;(32)
Nầy là phá của như tuôn,
Tiền ngàn cũng hết, tiền muôn cũng vừa;(33)
Nầy là cờ bạc tánh ưa,
Thua trăm thua chục mà chưa tưởng nhà;(34)
Nầy là sớm nhiễu tối sa,
Bạc vàng châu phách, xa hoa chẳng chừa;(35)
Nầy là mua tám bán tư,
Những làm lụn bại mà hư của trời;(36)
Nầy là tai rụng mắt rời,
Mua lầm đồ giả mắc người lá lay;(37)
Nầy là oằn cánh nặng tay,
(Câu 80) Mặt gương bát sứ, xem tày xác ngao;(38)
Nầy là lạt dạ thể nào?
Nghe ai ngọt miệng tay trao gạo tiền;(39)
Nầy là nặng chở nhỏ thuyền,
Ma tham đại cổ, lực điền chi xong?(40)
Nầy là lợn máng gà lồng,
Cho ăn cơm trắng như bông hoa lài;(41)
Nầy là phòng thẳm canh dài,
Chong đèn nằm ngủ, tổn tài chiêu gian;(42)
Nầy là vụng tính vụng toan,
(Câu 90) Nhà cao vườn rộng phá tan dần dần;(43)
Nầy là vi phú bất nhân,
Bông non lúa nát năm phân tính lời;(44)
Nầy là đo chẵn đo lơi,
Cân cao cân thấp, đong voi đong đầy;(45)
Nầy là tiền tháng tiền ngày,
Những người cùng khổ kén dày nhiều lo;(46)
Nầy là gan chắc mặt trơ,
Có hề cứu cấp chẩn cơ phân nào?(47)
Nầy là khéo dối kéo sao,
(Câu 100) Miệng phô của tốt, tay trao hàng vừa;(48)
Dẫn giải của Trương Vĩnh Ký
(1): Giữ phép thói nhà.
(2): Thiên địa vi lư = trời đất là lò – khuôn lò là trời đất.
(3): Hễ có con thì phải lo, trai gái cũng vậy, lo là lo cho nó nên người.
(4): – Đờn bà có 3 cái tốt: 1 – Khi còn con gái thì giữ chữ trinh là tốt. 2- Khi có chồng thì giữ đạo làm dâu, giữ niềm làm vợ là tốt. 3 – Khi có con có cái thì lo giữ đức mẹ cho nên là tốt.
(5): Khi có con có cái – mộng hùng mộng bi là sanh nam chi triệu. Mộng xa mộng húy là nữ tử chi tường.
(6): Nghiệm phụ, từ mẫu là cha mẹ.
(7): Con gái, đờn bà cả tiếng lớn họng, hay chưởi rủa gây tụng, thì xấu không có ra gì,
mai = nhiếc (= mai mỉa = nhiếc nhóc).
(8): Lã lúa nói cười há miệng nhắm mắt như lười ươi.
(9): Xảo ngôn khua mồm múa mỏ hay phải trái; hay nói thêm nói thửa, gây thù gây oán, thêm nghi thêm hơn.
(10): Hay tranh giành, cái gì cũng muốn cho mình được mình hơn, hay cấu kết sanh sự rầy rà.
Lôi đình = sấm chớp.
(11): Hung dữ hay đánh lộn đánh lạo, xăn quần vén áo đụng ai gây cãi nấy.
(12): Hay thề dài thề vặt; coi trời đất như không, thần linh quỉ thiêng cũng không kiêng không sợ.
(13): Hay nói chơi nói bời giỡn hớt; khi gặp người bẩn thiểu sinh ra sự mất lòng, chấp nhứt, giận hờn.
(14) Hay ngồi lê đôi mách, hay đi dạo xóm, nói chuyện con cà con kê con dê con ngỗng.
(15): Hay đem việc việc kín trong nhà mà đi nói với người hàng xóm.
(16): Hay nói độc địa, cạnh khóe.
(17): Hay ngồi lê nói dai, không hề dứt vạc.
(18): Hay ganh gổ tài sắc người ta, miệng mật lòng dao.
(19): Hay ngủ trưa, ngủ nướng, mặt trời lên hơn 5 sào chưa dậy cho.
(20): Hay làm kiêu làm hãnh, bỏ không thèm coi trong coi ngoài, gạo cơm mắm muối giao mặc đấy tớ nó ăn nó phá.
(21): Làm biếng nhớt xương, cứ ăn rồi ngủ không biết tới việc nhà.
(22) Hay ăn hàng; hay uống rượu.
(23): Hay làm tốt, nhuộm răng, xỉa thuốc, xức dầu, soi gương, đánh sáp sửa soạn, giày dép khăn nón.
(24): Hay đi hát coi xướng, đến đám bội đám chay, xông pha nam nữ hỗn độn
(25): Hay dê, hay mê dâm dục, hay trai gái, không giữ chính chuyên.
(26) Hay ngang tàng, muốn ở một mình, một năm tới tối những lo lấy trai, ngoại tình.
(27): Hay làm tốt trau tria; chồng có đi khỏi, thì đà muốn đi lấy trai.
(28): Chồng mới mất mới chôn cất vừa rồi, chưa được mấy ngày, mả đắp chưa kịp mọc cỏ, cái bụng có chửa đà thè lè ra.
(29): Là hay làm oai ỷ thân ỷ thế, sanh sự ra xâu ẩu, nhục cho mình, lại hổ cho nhà mình.
(30): Có lòng gian tham, vị bà vị con lén lấy của chồng mà cho chác, hay là sắm ăn sắm mặc cho bà con bên mình.
(31): Có đờn bà lại xấu chứng hay ăn chùng ăn vụng.
(32): Hay gian giảo ăn cắp của người bỏ tay áo.
(33): Hay ăn tiền lớn, xa xỉ phí của.
(34): Mê bài bạc me khẽ, ham chơi bỏ nhà, ăn thua lớn.
(35): Chứng nhõng nhẻo một ngày thay hai ba sắc áo; đeo vòng vàng chuỗi hột đầy cổ đầy tay.
(36): Chứng hay làm khùng mua mắc bán rẻ.
(37): Vô ý vô tứ hay mắc mớp mua lầm đồ giả.
(38): Nặng tay không hay tiếc; đồ tốt mà hay bể như kính như đồ sành có bể thì bể, coi cũng bằng vỏ ngao vỏ hến vậy.
(39): Hay lạt dạ, nghe chúng nói ngọt mà phỉnh mà mượn thì đem ra mà cho ngay.
(40): Làm không liệu sức.
(41) Xả xí cơm trắng đem đổ cho heo cho gà ăn.
(42): Tối đi ngủ còn chong đèn đã tốn dầu, lại vẽ đàng chỉ ngõ cho đứa gian nữa.
(43): Nhà giàu có, ruộng đất nhiều mà bởi vụng tính vụng lo nên dần dần mất cửa hại nhà.
(44): Giàu ở bất nhơn – cho vay ăn lời quá tay.
(45): Gian lận, đo giũi đo thăng; đong có lận mạt vào trong ấy.
(46): Cho tiền góp – tiền ngày tiền tháng lâu ngày dày kén.
(47): Bất nhơn không hay thương xót người ta; không nới ra một đồng mà giúp kẻ đói khó.
(48): Hay dối trá tráo chác của xấu phô rằng tốt.