Ngôi nhà yên ắng, Lê tứ đặt cuốc dựa vách chòi tạm, nhìn phía rạch nhỏ bên hông nhà là ba mẹ con đang mài dao, lưỡi liềm trên tảng đá. Ông bước xuống bếp thì thấy mấy đứa nhỏ nằm ngủ trên sạp. Hơn nửa tháng bận rộn, tụi nhỏ cũng mệt, cả nhà đều gầy đi, đen hơn.
Ba mẹ con mài xong lưỡi dao, lưỡi liềm thì đi vào nhà.
– Kêu em dậy, ngủ nữa mặt trời đè đó.
Nương nói Cúc tỷ, người xưa rất ít ngủ ban ngày. Chỉ có người bệnh mới ngủ ngày, họ hay nói ‘mặt trời đè’ để hù trẻ em không cho ngủ. Hơn nữa, ban ngày ngủ nhiều rồi tối không ngủ được phải làm sao? Ở đây cũng không có cái gì để giải trí. Thậm chí còn không thể đốt đèn nữa, dầu phộng để đốt giá rất mắc.
Mấy đứa nhỏ bị kêu dậy lơ ngơ một chút rồi tỉnh. Mai rửa mặt, pha một bình mật ong với nước ấm, bỏ thêm ít gừng cho cả nhà uống. Nước này uống vào đang mệt cũng khoẻ ngay, nhưng con nít không được uống nhiều.
– Ngon, tỷ pha nước ngon.
A Phúc liếm mép như mèo ăn vụng. Cả nhà ngồi thảnh thơi uống nước mật ong, nhìn nắng chiều đang dịu. Bìm bịp kêu nước lớn rồi. Gió thổi vách lá xào xạc, mùi lá mới chưa kịp khô thoang thoảng. Chỉ trong chốc lát mà cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc với cảnh tình đơn sơ mộc mạc này. Tâm tình người ta bỗng dịu lại, không có những bức bách căng thẳng của cuộc sống vội vàng nơi phố thị. Mai lặng yên ngồi đó, tận hưởng phút giây quý báu trong gia đình.
Thịt cúng lúc sáng nương đã gói để mang về làng chài, chỉ để lại một ít kho chung với cá. Chiều nay ăn cơm hột gà luộc, cá kho và canh khoai mỡ nấu tôm. Món canh mới lạ, có tôm băm nhuyễn nên cũng hấp dẫn, ăn cơm chan canh dễ nuốt.
Khi trời sắp tối, cả nhà háo hức mang theo ống tre, bình đất đi lấy nước thốt nốt. Tính từ lúc trưa đến giờ chỉ gần hai canh giờ, nước sẽ không nhiều nhưng để qua đêm nay nước sẽ chua. Hơn nữa Mai nghĩ để nương nấu nước thốt nốt liền, nếu được sẽ là động lực cho cả nhà, bớt lo lắng chuyện tiền bạc.
Như Mai đoán, mỗi cây chỉ được gần nửa ống tre, cả sáu cây được hơn nửa bình. Ai nấy chạy vội về nhà lấy nồi, bắc bếp. Mùi thơm nước thốt nốt thật dịu, thật mát. Đun lửa nhỏ riu riu không bao lâu thì sôi, nương bớt lửa, vớt bọt. Cả nhà ngồi trên sạp tre vừa nhìn nương khuấy đều nồi đường vừa nói chuyện xung quanh đây. Nhà Mai mới tới, chỉ quen biết Lưu bá bên kia, cha nương định sẽ đi chào hỏi vài nhà khác trong mấy ngày tới.
– Bà nội muốn vô mà không ai trông nhà, lục cô và thất thúc cũng vậy. Thằng Hải nói mai mốt cho nó vô đây chơi với.
Hải là nhóc cỡ tuổi a Phúc, cháu nội của trưởng làng chài. Hai đứa nhóc hay chơi chung, chắc a Phúc khoe khoang chuyện nhà mình dựng nhà mới trong này rồi. Mấy ngày dựng nhà chắc bà nội lo lắng, trông đứng trông ngồi. Nhưng bà còn ở lại coi chừng nhà cửa, vài hôm nữa thế nào bà cũng vô.
Nước cạn dần, a An không chờ được lấy cái chén xin nương một ít nước đường ấm ấm, sền sệt. Không còn khoai ăn chung, mấy đứa chấm mút đường trông rất ngon lành. Nhấc nồi xuống, nương múc một ít đổ vào khuôn lá đã làm lúc trưa, nóng quá Cúc tỷ không cách nào gói lại được.
– Để nương.
Nương buông đũa bếp, thử gói lại, cuối cùng cũng được nhưng tay nương sắp phỏng, da đã ửng đỏ. Nếu như mỗi ngày đều làm vậy chắc phỏng chết hai bàn tay.
– Phải khuấy cho nguội bớt mới gói được.
Cha vừa cầm đũa bếp khuấy thay nương vừa nói. Nếu để đường nguội quá sẽ cứng lại thành cục không gói thành đòn được. Hay là ‘rộng’ vô chậu nước lớn cho vừa nguội để gói, lại không bị đóng cứng thành cục.
– Ừ, cái này được, nguội nhanh hơn.
Loay hoay một lúc thì cũng gói xong hết đường, mệt nhưng ai cũng vui, sáng mai là có đường ăn rồi. Mấy đứa nhỏ lấy muỗng cạo lớp đường hơi khét dưới đáy nồi, bỏ vô chén để dành. Đường cháy dưới đít nồi này hơi sẫm màu hơn so với lớp trên nhưng ngọt hơn nhiều.
Cuối mùa hè trời nóng bức, lâu lâu mới có cơn gió nhẹ thổi qua vách lá luồn vào nhà. Dần về sáng trời mát mẻ hơn, giấc ngủ cũng sâu hơn. Sáng dậy việc đầu tiên là ai cũng chạy xuống bếp nhìn mấy gói đường, nương và Cúc tỷ đã ngồi trên sạp tre mở từ từ lớp lá thốt nốt.
‘Thành công rồi’ Mai vui vẻ reo trong lòng.
Cả nhà cười vui vẻ, Mai lăn qua lăn lại đòn còn nguyên, dài hơn gang tay, to cỡ bắp tay cô; nặng chưa tới nửa cân (1). A Phúc chấm ăn chén đường cháy tối qua. Gương mặt cha giãn thành nét cười, vừa lấy ống tre và bình đất trên sạp vừa nói:
– Ta đi lấy nước xong rồi thì ra ruộng. Qua một đêm chắc được nhiều hơn. Nàng và a Cúc nấu xong hẳn ra.
– Được.
A An, a Phúc hớn hở rửa khoai, lựa đậu. A Vĩnh với Mai thì nhóm bếp, rửa nồi. Nương đồng ý nấu chè đậu ‘đãi’ cả nhà hôm nay. A Bình cười cười nhìn Mai, ánh mắt lấp lánh, chỉ thiếu đưa ngón cái khen ngợi. Hắn cũng đi lấy lưỡi liềm chuẩn bị theo cha ra ruộng làm cỏ.
Cha trở về không giấu được vui cười trên mặt. Hai cái bình mang theo đều gần đầy, nước sóng sánh toả hương thơm dìu dịu. Cúc tỷ nhanh nhẹn đổ nước thốt nốt vào nồi, để cặn lóng riêng. Tối qua gói được hai đòn đường, hôm nay chắc được sáu bảy đòn.
Tiếc là nước thốt nốt không thể để lâu, mà công việc thủ công đi lấy từng bình nhỏ trên cây không thể làm nhiều trong một lần. Do vậy nên ít có đường, giá mới cao. Còn đường mía thì sao, không lẽ ở đây chưa có ai dùng mía làm đường?
Ở hiện đại đường mía phổ biến và giá rẻ hơn mà phù hợp cho sản xuất công nghiệp. Mai chỉ quanh quẩn trong làng này nên chưa thấy cây mía, chắc chắn là miệt trong có. Sản xuất đường mía cũng không khó, lại có thể tự trồng, tự thu hoạch hàng năm. Đợi thêm thời gian nữa mình nên nghĩ cách làm đường mía mới được.
Cha ăn vội chén cơm rồi vác cuốc ra ruộng, mấy anh em Mai cũng theo ra. Nương ở lại cùng Cúc tỷ nấu đường, thêm bếp nấu chè đậu xanh khoai lang bên cạnh. Nấu đường thốt nốt cũng lâu, một nồi đầy đợi hơi nước bay hơi từ từ, không thể chụm lửa lớn được. Nương nhìn nồi đường rồi nhìn ruộng đất ngoài kia hơi nóng ruột.
Nhà nông thì việc trên ruộng là quan trọng nhất. Huống chi nhà Mai đang chạy đua với ông trời; phải làm cỏ, cuốc đất xong trước khi trời mưa mới được. Ba mẫu đất không ít, một khoảng đất mênh mông cỏ dại, cây bụi mọc đầy.
Đợi đến khi nồi đường bắt đầu sắc xuống, nương khuấy đều cho nó không bị khét hồi lâu thì để a Cúc làm tiếp. Tối qua a Cúc đã biết cách làm nguội, gói thành đòn nên nương cũng đi ra ruộng, để một mình tỷ ấy làm. Một mình a Cúc laoy hoay trong gian bếp nhỏ, mồ hôi đã rịn ra ướt cả lưng áo. Nhưng nét mặt thiếu nữ lại thoáng có niềm vui, khóe môi đã hơi nhếch.
Trong nhà đã không còn tiền, mình đang làm đường để bán kiếm tiền cho cha nương yên bụng, một chút mệt nhọc này có đáng gì đâu. Hơn nữa tháng nay mình tới đây cùng dựng nhà riêng, cảm giác thật tốt. Sau này cha sẽ không u phiền thiểu não, a Phúc cũng có thể thoải mái ăn uống. Bà nội có thể vào đây, muốn cưng chiều hắn như thế nào thì cưng chiều. Nhà mình tự do tự tại nói cười, thật tốt.
(1): 1 cân = 0.604kg; 1 lạng = 37.8g; 1 cân = 16 lạng hay lượng
