Nguyễn Chánh Sắt (1869 –1947), tự Bá Nghiêm, hiệu Tân Châu, bút hiệu: Du Nhiên Tử, Vĩnh An Hà.
Ông là nhà văn, nhà biên dịch và là một trong những người đầu tiên làm báo Quốc ngữ tại Việt Nam.
Tiểu sử
Nguyễn Chánh Sắt quê quán ở làng Long Phú, huyện Tân Châu, tỉnh Châu Đốc, nay thuộc thị trấn Tân Châu, huyện Tân Châu, tỉnh An Giang.
Cha ông là Nguyễn Văn Tài, một nông dân nghèo. Từ thuở nhỏ, ông đến làm con nuôi ông Nguyễn Văn Bửu và bà Trần Thị Nghiêm, một gia đình khá giả trong xóm, nhưng không có con để nối nghiệp. Nhờ vậy, ông Sắt được theo học chữ Nho với thầy Trần Hữu Thường, rồi trường tiểu học Pháp – Việt Châu Đốc.
Đỗ xong bằng tiểu học Pháp – Việt. Ông được cha nuôi cưới vợ tên là Văng Thị Yên (1872 – 1944), người cùng làng. Hai người có cả thảy 2 trai, 7 gái.
Đến khi cha mẹ nuôi đều mất. Để đủ chi tiêu, vợ ông phải ra mua bán nhỏ ở chợ Tân Châu. Trong thời gian này, Nguyễn Chánh Sắt quen thân thiếu tá người Pháp tên De Colbert, có sở Kén (nuôi tầm lấy tơ) tại Tân Châu. Làm ăn thất bại, De Colbert được nhà cầm quyền Pháp, cử làm giám đốc nhà lao Côn Lôn. Ông Sắt được mời đi theo làm thông ngôn.
Ở đảo, ông có dịp gần gũi các nhà Nho yêu nước bị lưu đày và học thêm chữ Hán. Bốn năm sau, De Colbert bị bệnh kiết lỵ phải đưa về Sài Gòn chữa trị, không khỏi rồi qua đời. Do đó Nguyễn Chánh Sắt xin nghỉ việc ở Côn Lôn. Ông về làm việc ở các sở Canh nông, Công Chánh, Ðịa chánh tại Sài Gòn. Rồi ông lại chuyển sang dạy chữ Hán tại Trường trung học Tabert.
Đi dạy, ông Sắt quen ông Canavaggio rồi nhận lời xuống Bạc Liêu, trông coi việc khai thác ruộng muối cho ông này.
Trang nhứt số đầu tiên của Nông cổ mín đàm.
Năm 1900, ông Sắt trở lên Sài Gòn, cộng tác với tờ Nông cổ mín đàm và bắt đầu dịch nhiều truyện Tàu (truyện dịch đầu tiên là truyện Tây Hớn (Hán)).
Năm 1906, ông làm chủ bút báo Lục tỉnh tân văn. Ông cộng tác với Trần Chánh Chiếu lập Nam Kỳ kỹ nghệ công ty trong Hội Minh tân ở Sài Gòn – Mỹ Tho. Hội này vừa cạnh tranh với tư bản nước ngoài, khuếch trương công nghệ trong nước, vừa bí mật ủng hộ phong trào Đông du của Phan Bội Châu.
Năm 1908, Hội Minh tân đổ vỡ, Trần Chánh Chiếu bị bắt, riêng ông may mắn thoát được.
Năm 1912, Nguyễn Chánh Sắt lại xuống Bạc Liêu làm ruộng.
Bị thất mùa nhiều vụ, năm 1916, ông trở lại Sài Gòn, tiếp tục làm chủ bút tờ Nông cổ mín đàm. Ông cùng với ông Nguyễn Văn Của lập Nam Kỳ Nhựt Báo Ái Hữu Hội. Trong thời gian này, ông sáng tác tiểu thuyết Nghĩa hiệp kỳ duyên (1920), mang nhiều tình tiết éo le, gay cấn nên rất lôi cuốn đông đảo độc giả. Và người ta đã lấy tên một nhân vật nổi tiếng trong tiểu thuyết này, để đặt cho ông biệt danh “Monsieur Chăng Cà Mum”.
Năm 1920, ông được nhân dân địa phương cử giữ chức hương quản xã Long Phú (thuộc Tân Châu).
Năm 1921, ông được cử Phụ thẩm Tòa án Sài Gòn.
Năm 1922, Canavaggio mất, ông Sắt kiêm luôn chức chủ nhiệm báo Nông cổ mín đàm.
Tuổi già, ông Sắt về ẩn dật tại quê nhà Tân Châu. Ông mất ngày 6 tháng 6 năm 1947, hưởng thọ 78 tuổi. Hiện mộ phần ông và vợ tại xã Long Phú, huyện Tân Châu, tỉnh An Giang.
Tác phẩm
-
Huấn từ cách ngôn (1906).
-
Tam tự kinh. Sài Gòn, (1929)
-
Nghĩa hiệp kì duyên (Chăng Cà Mum) (tiểu thuyết, 1910)
-
Tiểu hồng bào hải thoại (truyện). Sài Gòn. 1930.
-
Trinh hiệp lưỡng nữ (tiểu thuyết, Sài Gòn, 1915).
-
Lòng người nham hiểm (tiểu thuyết, 1925)
-
Gái trả thù cha, (tiểu thuyết Sài Gòn,1920)
-
Giang hồ nữ hiệp. Sài Gòn, Đức Lưu Phương, (1938, tt)
-
Tình đời ấm lạnh (tt, 1922) Sài Gòn.
-
Vạn huê lầu (truyện dịch) Sài Gòn, Nhà in Xưa Nay, 1929,
-
Tài mạng tương đố (tiểu thuyết). Sài Gòn, Imp. de l’Union, 1926,
-
Trung Quốc cổ kim lược kí, Sài Gòn, Nhà in Xưa Nay, 1828,
-
Nhạc Phi diễn nghĩa (dịch). Sài Gòn, Nhà in J. Nguyễn Văn Viết, 1928.
-
Tái sanh duyên. Sài Gòn, Nhà in Huỳnh Kim Danh, 1929,
-
Tiết Đinh San. Sài Gòn, Nhà in Xưa Nay, 1929,
-
Ngũ hổ bình Tây (dịch)
-
Việt Nam Lê Thái Tổ. Sài Gòn, Nhà in Đức Lưu Phương, 1929,
-
Phi kiếm kì hiệp. Sài Gòn, Đức Lưu Phương, 1940.
-
Thập nhị quả phụ chinh Tây (dịch)
-
Màn hoang kiếm hiệp, Đức Lưu Phương 1938.
-
Càn Long du Giang Nam (dịch).
-
Giang hồ nữ hiệp. Sài Gòn, Đức Lưu Phương, 1938.
-
Anh hùng náo tam môn giai (1936 dịch).
Ngoài các sách đã in vừa kể, ông còn viết một số truyện ngắn đăng trong các báo: Lục tỉnh tân văn, Nông cổ mín đàm…
Các tiểu thuyết dịch của Trung Quốc, nhiều quyển in hàng chục lần, trước năm 1955 tại Sài Gòn vẫn còn tiếp tục xuất bản hàng loạt. Nhưng tên tuổi Nguyễn Chánh Sắt được giới văn học chú ý nhiều nhất là tiểu thuyết Nghĩa hiệp kì duyên (Chăng Cà Mum).
Ngoài ra, ông còn viết một số truyện ngắn đăng trên báo Le Moniteur de province. Ông phiên âm một số sách chữ Nôm. Ông còn biên soạn sách giáo khoa “Huấn từ cách ngôn” dùng cho các trường sơ học.