Ngày kia, con beo buồn bắt khỉ võng đi dạo sơn thủy chơi, thình lình nghe tiếng chó sói đi săn. Khỉ, cái nghiệp nó nghe giớn giác, nghe động thất kinh, quăng võng, leo lên cây ngồi hết. Còn con beo cong lưng chạy miết dài. Chó sói cứ rượt mãi.
Con beo túng nước sợ có khi nó bắt được; may đâu gặp một ông già, theo lạy lục xin ông già cứu; ông già không biết làm làm sao, mới mỡ cái đãi, ổng biểu nó chun vô, rồi thắt lại vác trên vai mà đi. Chó sói chạy tới thấy đâu mất đi, mới hỏi thăm ông già. Ông già nói không có thấy. Chó sói bỏ về.
Ông già đi một dỗi xa xa, rồi mở miệng đãi thả con beo ra. Con beo phần thì mệt, phần thì đói bụng quá chừng nó đòi ăn thịt ông già đi. Ông già nói: “Tao làm ơn cứu mầy cho khỏi miệng chó sói, mà mầy đòi ăn thị sao?”
Con beo nói: “Cứu gì ông bỏ tôi vô đãi ngột, thiếu một chút nữa chết còn gì? Bây giờ đói bụng quá, phải ăn mới xong.”
Ông già nói: “Thôi thì đi hỏi chứng cớ cho hẳn hòi rồi ăn.”
Vậy tới chòm cây cao lớn, dắt nhau lại hỏi, thì cây nói: “Người ta là giống bất nhơn, ăn nó đi để làm chi? Mấy tôi hằng giúp nó làm nên lương đống cửa nhà, mà nó còn lấy búa, lấy rìu nó chặt, chém chúng tôi hoài. Ơn ngãi gì mà để? Ăn nó đi?”
Con beo nói: “Đó còn từ chói gì nữa?” Nó xóc lại ó đòi ăn.
Ông già lại nói: “Cây cói biết gì? Nói vậy chưa đủ tin.”
Dắt nhau đi tới nữa; gặp một bầy trâu già. Con beo lại hỏi có nên ăn đi hay không? Thì trâu nói: “Chúng tôi làm đầy tớ nó già đời, cầy bừa, làm ruộng, cho có lúa gạo cho nó ăn cho no, đến khi chúng tôi chết rồi, nó còn phân thây, xẻ thịt, cái xương thì làm vạch, da thì bịt trống, đóng giầy, đóng dép, cứt thì làm phân, không có biết công ơn chúng tôi chút nào, huống chi là anh? Ăn nó đi là đáng lắm.”
Con beo lại đòi ăn: ông già nói: “Lục súc vô đồ cũng chưa cũng chắc. lời tục ngữ có nói rằng: sự bất quá tam. Xin mầy để hỏi một lần nữa, rồi mầy hãy ăn tao cho đáng số tao.”
Dắt nhau đi nữa, một đỗi đành khá xa mới gặp một người con trai đi đường, đứng dừng lại hỏi: Thì người biểu nói gốc tích lại ban đầu cho nó nghe. Nghe biết rồi, mới nói: “Nào con beo hồi đầu mầy thâu mình lại, mà chun vô đãi ông già làm sao, thì làm lại coi thử, rồi hãy ăn thịt ông già.”
Con beo chun vô rồi thì nó thắt miệng đãi lại, vội bẻ cây đập con beo chết đi, và đánh và dặn: “Mầy vô ơn bạc ngãi với kẻ làm ơn cứu mầy, thì tôi mầy đập chết đi, thì đáng lắm.”
Lấy đó mà xét: ở đời biết là mấy người bạc tình, đặng chim bẻ ná, đặng cá quên nơm? Chẳng những bội ơn mà thôi, mà lại dĩ ơn báo oán nữa. mấy người làm vậy bụng dạ dầy vò, chẳng người thì trời cũng hại nó đi có thuở.
Hễ làm lành thì gặp lành, mà làm dữ thì gặp dữ, chẳng chầy thì kíp, chạy đường trời không khỏi. Làm ơn mắc oán sự thường. Nhưng vậy ơn cũng chẳng mất đi đâu, làm sao cũng sẽ trả, chẳng người nầy thì người khác. Nên ai nấy cứ làm lành thì sẽ gặp lành mà chớ.