Alcaloid được chiết xuất từ mẫu cây theo cách đơn giản sau đây: Cho nguyên liệu nghiền nhỏ vào bình ngấm kiệt rồi chiết bằng dung dịch acid mạnh đã pha loãng trong nước hoặc trong cồn. Các alcaloid trong nguyên liệu sẽ chuyển sang dạng muối, tan trong hai dung môi trên. Bốc hơi dung môi dưới áp lực giảm và nhiệt độ càng thấp càng tốt. Cặn thu được cho tác dụng với một kiềm (như NaOH, NH4OH, vôi, …). Hòa tan alcaloid base được giải phóng bằng một dung môi hữu cơ thích hợp như cloroform, ete, benzen,… Alcaloid trong dịch thu được đã khá tinh khiết. Bốc hơi dung môi, cặn thu được là các alcaloid cần thiết.
Để xác định nhanh sự có mặt của alcaloid trong cây, có thể tiến hành đơn giản như sau: lấy 1-2 gam nguyên liệu, giã nát, ngâm vào 5mj dung dịch acid acetic 1%. Đun sôi, lọc qua giấy lọc. Dịch lọc đem thử với một số thuốc thử sau:
– Bouchadar (5 phần iod, 10 phần KI, 100 phần nước). Các alcaloid cho tủa nâu.
– Banse-Mayer (1 phần HgCl2, 4 phần KI, 95 phần nước): Các alcaloid cho tủa trắng hay vàng nhạt.
– Dragendorff (Kali iodo bismut): Các alcaloid cho tủa vàng da cam đến đỏ.
Một số thuốc thử với alcaloid cho màu đặc biệt:
– Với acid nitric đặc: brucin – đỏ; conchinin – tím.
– Thuốc thử sulphonitric: conexin – vàng.
– Thuốc thử sulphomolypdic: morphin – tím.
Đơn giản hơn nữa, có thể phát hiện sự có mặt của alcaloid trong cây bằng giấy thử đặc biệt, tẩm sẵn thuốc thử Dragendorff: Nhỏ một giọt dịch cây tươi lên giấy thử (hay đơn giản hơn, đặt một mẩu lá hay mẩu thân tươi lên giấy thử, dùng kìm ép cho dịch cây chảy ra, thấm vào giấy). Nếu có alcaloid, trên giấy thử sẽ xuất hiện một vòng màu da cam. Alcaloid trong mẫu thử càng nhiều thì độ lớn, độ đậm của vết màu da cam càng rõ.
