Tên khác: Cây gai mèo, cây lanh mèo, cần sa.
Tên khoa học: Cannabis satina L. Họ Gai mèo (Cannabaceae).
Mô tả
Cây thảo, sống một năm, mọc đứng, cao 1,5-2m. Vỏ thân màu xanh lục hoặc xanh nâu/ Lá mọc so le, cuống dài. Phiến lá chia 5-9 thùy sâu, hình chân vịt, mép các thùy khía răng cưa. Có cây đực và cây cái riêng. Cụm hoa đơn tính, hợp thành xim ở kr4 lá hay ngọn cành. Hoa đực có 5 đài rời, màu vàng nhạt, không có cánh hoa, 5 nhị. Bao phấn thuôn. Hoa cái có đài dạng mo, bầu hình trái xoan với 2 vòi nhụy dài. Quả bế hình trứng hơi dẹt, dài 4mm, rộng 3mm và dày 2mm. Mặt ngoài lá đài dạng mo còn có lông tiết dầu đơn bào.
Nơi mọc
Nguồn gốc cây này ở vùng Trung Á và Ấn Độ, nhưng hiện nay được trồng ở nhiều nơi trên thế giới. Nó cũng được trồng ở miền núi nước ta và Lào (Thanom, Khang Khay, Savannakhet, Saravan, …)
Bộ phận độc và chất độc
Toàn cây có chất độc, đặc biệt là nhựa (chiếm 5-7% hoặc hơn). Chất độc chính là cannabinoid chiếm từ 30-55% trong nhựa. D)ó là một chất lỏng màu vàng, có mùi hăng của nhựa, trong đó có cannabinal, cannabidiol cannabigerol, …
Nhựa gai dầu thường được trộn với thuốc lá hoặc thuốc phiện để hút hoặc pha vào rượu để uống.
Triệu chứng ngộ độc
– Với liều nhỏ thì kích thích hưng phấn, gây cảm giác khoan khoái, buồn cười (kéo dài trong khoảng 6 giờ). Những cảm giác này đều không thực. Dùng thường xuyên, lây sẽ gây nghiện.
– Đến liều gây độc, nạn nhân thấy khó chịu, giận dữ và hoảng hốt, miệng và cổ bị khô, mồ hôi toát ra, đồng tử giãn, nhịp thở chậm, mạch nhanh.
– Ngộ độc nặng thì bắp thịt run rẩy, nôn mửa, cơ thể mất thăng bằng, cuối cùng chết do ngừng thở.
Các hiện tượng ngộ độc này thay đổi tùy theo từng người.
Súc vật ăn phải cây này cũng bị ngộ độc. Biểu hiện là bỏ ăn, thân nhiệt hạ thấp, môi sưng phồng, táo bón, viêm ruột già, bước đi loạng choạng. Có biểu hiện thần kinh như hưng phấn cao, dẫn tới hung hăng ở ngựa, hoặc ngủ li bì ở những động vật khác.
Giải độc và điều trị
Rửa dạ dày nhiều lần bằng dung dịch thuốc tím 1 phần nghìn. Làm hô hấp nhân tạo, cho ngửi oxy và tiêm các thuốc kích thích. Sau đó, đưa nạn nhân đến các cơ sở y tế gần nhất để tiếp tục giải độc và điều trị.
Chú thích
Nhân dân vùng núi miền Bắc nước ta thường trồng cây này để lấy sợi dệt, lấy hạt ép dầu. Sợi lấy từ vỏ thân có thể dùng làm dây thừng, đan lưới và dệt các loại vải dùng trong công nghiệp cũng như may mặc. hạt có chứa 32-35% dầu. Dầu này có thể dùng trong kỹ nghệ sơn, xà phòng, thắp đèn và tinh chế để làm dầu ăn.
