Tên khác: Xương rồng ông, xương rồng ba cạnh.
Tên khoa học: Euphorbia antiquorum L. Họ Thầu dầu (Euphorbiaceae).
Mô tả
Cây nhỡ, mọng nước, thường cao 2-3 m hoặc hơn. Phân cành nhiều. Thân non và cành màu xanh lục, có 3 cạnh lồi. Lá ít và nhỏ, sớm rụng, nên ít khi thấy. Hai lá kèm biến thành 2 gai đen, dài khoảng 5mm. Toàn cây có nhựa mủ màu trắng. Cụm hoa hình chén, màu vàng, mọc ở nách lá, Trong mỗi “chén” có nhiều hoa đực đã thoái hóa, chỉ còn những bộ @hận trông như một nhị và một hoa cái ở chính giữa, mọc cao hơn nhờ một cuống dài. Quả nhỏ màu xanh, có đường kính khoảng 8mm.
Nơi mọc
Cây mọc hoang và được trồng ở khắp nơi trong nước ta để làm hàng rào. Ngoài ra còn thấy ở Ấn Độ, Myanma, nam Trung Quốc, …
Bộ phận độc và chất độc
Nhựa mủ xương rồng có chất độc. Trong đó có một chất kết tinh được gọi là euphorbol.
Triệu chứng ngộ độc
Khi uống phải nhựa mủ xương rồng, có hiện tượng đau bụng, ỉa chảy dữ dội. Nhựa xương rồng dính vào da và niêm mạc sẽ gây kích ứng mạnh, nhất là những chỗ da mỏng và có xây xát. Nhựa xương rồng thường gây đỏ da, phồng rộp với cảm giác nóng rát, đau đớn; nếu bị dính vào mắt có thể gây mù.
Giải độc và điều trị
Khi bị viêm da, phồng da do mủ xương rồng, thì dùng nước rửa sạch và cho thuốc giảm đau. Khi ăn phải nhựa xương rồng thì cho uống nước lòng trắng trứng, sữa, tiêm truyền huyết thanh và cho uống thuốc gây hưng phấn, giữ ấm cơ thể.
Chú thích
– Trong y học dân gian, nhựa xương rồng được dùng để gây nôn và tẩy (tác dụng rất mạnh, giống như dầu ba đậu). Có người dùng chữa đau răng, lở loét, hắc lào, mụn nhọt và đã có trường hợp bị ngộ độc, làm cho lợi và má sưng to, vết lở loét càng loét rộng. Cần kiểm tra lại các tác dụng nói trên và nên thận trọng khi sử dụng.
– Cùng chi này còn có cây cành giao hoặc xương khô (Euphorbia tircualli L.) và cây xương rắn (Euphorbia miliidesmoul.) cũng có nhựa mủ độc. Toàn cây chứa nhựa mủ trắng, khi dính vào da và niêm mạc cũng gây kích ứng, đặc biệt đối với mắt, có thể làm mù mắt tạm thời, kéo dài trong nhiều ngày. Nhựa mủ này cũng độc với chuột và cá. Do vậy, cũng được dùng để duốc cá. Ngoài ra, còn nấu nước cành hiao để rửa vết lở loét cho súc vật.
