Thứ nầy đến chuyện trên đời,
Dương Từ Hà Mậu về nơi Tiên đài.
Lão Nhan ở núi Thiên Thai,
Ngồi chùa Linh Diệu hôm mai đợi chờ.
Đánh tay đả đủ mười giờ,
Đốt phù làm phép như xưa hoàn hồn
(Bị lược bỏ do kiểm duyệt)
Thầy rằng: Đã thấy rõ ràng,
Ta phân gốc ngọn hai chàng đặng hay,
(Bị lược bỏ do kiểm duyệt)
Họ Hà nghe nói rõ ràng,
Chạnh thương đời trước hai hàng lụy rơi. (2130)
Họ Dương quì lạy buông lời,
Hỏi rằng: Đạo Phật ở đời tin chăng?
Tôn sư chúm chím cười rằng:
Thói đời những mắc đạo xằng đua bơi.
Từ xưa trời tách ra đời,
Ba vua năm đế nối đời rất lâu.
Từ ngày có Phật đến sau,
Đến đời Ngũ Quí hại nhau bời bời.
Nên hư gương ở các đời,
Coi vào thời thấy phải lời bàn chi? (2140)
Dương Hà hai gã liền quì,
Hỏi rằng: Nho đạo dám bì tiên chăng?
Tôn sư thong thả đáp rằng:
Đạo tiên cũng ở trong hằng đạo Nho.
Đạo tiên theo việc nhàn du,
Dạo chơi non nước chẳng cầu công danh.
Đạo nho lo việc kinh dinh,
Giúp trong nhà nước cho minh cương thường.
Tiên xưa ở chốn thơ đường,
Một câu nho giáo lòng càng chẳng quên. (2150)
Muốn theo tiên đạo cho bền,
Phải tòng nho đạo mới nên phận mình.
Hai người đều khá hồi trình,
Đạo nào làm phải mặc tình ráp theo.
Thưa rằng: Chút phận cheo leo,
Non xanh nước biếc xin theo đạo thầy.
Thầy rằng: Một cõi tiên nầy,
Tiền duyên chưa dứt ở đây khó bề.
Sao sao cũng phải trở về,
Sửa sang nhà cửa trọn bề sẽ hay. (2160)
Hai người đồng tiếng thưa thầy,
Rằng: Xin ở lại vài ngày cõi tiên.
Tôn sư hối Lý Tri Niên,
Dạy đem hai gã dạo miền Thiên Thai.
Trải qua mấy chốn lâu đài,
Coi thơ tiên cảnh tám bài thú xưa.
1 – Vịnh Sĩ Thú
Lòng gồm kinh sử mấy mươi pho,
Vàng ngọc nào hơn báu học trò?
Cây trái rừng nho ra sức hái,
Lố gành biển thánh ráng công mò.
Cẩm văn thêu dệt đời đời chuộng.
Đạo vị trau giồi bữa bữa no,
Gặp thuở mày xanh ngồi đọc sách,
Một nhà đều hưởng lộc trời cho.
2 – Vịnh nông thú
Trải khi nắng hạ lúc mưa thu,
Cày cấy ghe phen sức dãi dầu,
Cúi ngữa nương theo vài đám ruộng,
Làm ăn giữ vốn mấy con trâu.
Theo nghề Hậu Tắc nhà không đói,
Chuyện việc Mân Phong nước chẳng sầu.
Nhờ gặp mùa màng trời đất thuận,
Năm trăm giống thóc một tay thâu.
3 – Vịnh y thú
Một túi linh đan chẳng ráo hơi,
Trong tay thường cứu mạng người đời.
Năm mùi tánh dược ngày xem xét,
Trăm chứng thang danh bữa đổi dời.
Bịnh tới chẳng câu người khó đói,
Mạch coi liền ngán kẻ ăn chơi,
Xưa lời quốc thủ khen rằng phải,
Giúp sống dân ta trọn lẽ trời.
4 – Vịnh bốc thú
Trải đời thường chuộng báu thi qui,
Phưởng phất mùi hương chúc Phục Hy.
Tám quẻ khai ra đường bí yếu,
Sáu hào xây để máy u vi.
Cát hung muôn việc vài lời đoán,
Thời vận ngàn năm một lẽ suy.
Bày vẽ tháp trời hang đất đó,
Những con mắt tục mấy người tri.
5 – Vịnh công thú
Hóa công máy móc ở đâu nà,
Trăm thợ nhân gian mọc nảy ra.
Sáu phủ đua làm nghề khéo léo,
Năm hành sắm đủ của xây xa.
Màu tuồng đơn kép theo hình vật,
Mọi việc lâu mau mặc ý ta.
Máy tạo trong tay nào có vụng,
Chí lăm nên giống nước cùng nhà.
6 – Vịnh thương thú
Một câu thế lợi mở muôn nguồn,
Giàu khó theo người việc bán buôn.
Các chợ sanh tài trăm họ nhóm,
Mấy ghe hóa trị bốn phương ruồng.
Trái cân Yến Tử còn roi dấu,
Quyển sổ Đào Công chẳng mất tuồng.
Chờ giá một mai may gặp vận,
Ra vào biết mấy của ngàn muôn.
7- Vịnh ngư thú
Ai nói rằng nghề hạ bạc hư?
Chớ chê chài lưới thói bần xừ.
Biếng theo ông Lữ câu danh lợi,
Sánh với thầy Viên bói thủy ngư.
Gánh cá giang hồ trăm chợ đủ,
Chiếc thuyền phong nguyệt bốn mùa dư.
Trọn nhờ lộc nước vui ngày tháng,
Giềng mối trong tay giữ chặt khư.
8 – Vịnh tiều thú
Thánh nhân còn gọi kẻ sô nghiêu,
Người chớ nên khinh thói lão tiều.
Ngày tháng nghinh ngang vài gánh củi,
Núi non dôn vén một tay rìu.
Lộc rừng cũng đủ bề hôm sớm,
Nghề cũ nào lo vốn ít nhiều.
Theo phận vui trời nhờ cán búa,
Mặc đời Kiệt Trụ mặc đời Nghiêu.
Coi rồi tám thú thơ hay,
Họ Hà ngẫm nghĩ bèn day hỏi liền.
Hỏi rằng: Đây vốn cảnh tiên,
Cớ sao chuộng thói theo miền phàm dân? (2170)
Niên rằng: Một gốc thiên dân,
Người tiên sánh với phàm trần đâu xa.
Từ trong tám thú trở ra,
Việc đời rồi rảnh ấy là thần tiên.
Hai người theo Lý Tri Niên,
Ở trong Vân động kết nguyền đồng tâm.
Ngày ngày thong thả ca ngâm,
Cùng nhau vui thú quỳnh lâm dao trì. (2178)